HẠ NHIÊN

Tôi đã từng có cơ hội “phỏng vấn” một người nước ngoài đến giúp đỡ tại nơi tôi làm việc rằng cô thấy đặc điểm nào đặc trưng nhất của Việt Nam. Cô trả lời: đó là sự buôn bán lẻ mẻ. Từ khi nghe cô trả lời, tôi ám ảnh nhìn lại đất nước tôi. Người ngồi bẹp rìa mép đường, trải tấm bao bố bày bán dăm ba mớ rau, người cắp hông cái nia với vài cái bánh, người quẫy đòn gánh với ít trứng gà, trứng vịt... Tất cả rôm rả, đon đả rao bán chào mời!

“Lẻ mẻ”, ngày kiếm được bao nhiêu đồng cho chi phí cuộc sống ngày càng cao: tiền điện, tiền nước, tiền nhà, tiền con cái ăn học...? Tất cả ước mơ của họ nằm trong mớ rau, túm trứng, trong từng cái bánh cam, bánh bò... Ấy vậy, chưa kể đến những ngày mưa ầm xuống chạy chẳng kịp. Người thì nép mái hiên, người thì mặc cả bộ áo mưa đứng bán giữa trời, người thì đội bao nylon lên đầu đứng bán mặc kệ mưa! Mưa càng to, những tiếng rao ấy càng cố to hơn. Họ như gào lên trong cái lo lắng, bộn bề vì cuộc sống mưu sinh. Họ muốn la lên, để may ra ai đó đi ngang qua, “giật mình” ghé lại ủng hộ. Mưa lạnh lắm chứ, từ xa mà tôi nhìn rõ họ run bần bật.

Ấy là chưa kể đến những sự “lẻ mẻ” khác - trớ trêu là những thứ “lẻ mẻ” đó lại tạo nên nỗi đau lớn trong lòng người! Bao cụ già đáng lẽ đã đến tuổi nghỉ ngơi, vẫn lang bang đây đó, trong từng con đường, từng hốc hẻm, mua, nhặt ve chai. Bao người khuyết tật đáng lẽ phải được giúp đỡ, tạo điều kiện có cho công việc phù hợp, lại rong ruồi dưới cái nắng, cái khói bụi để xin tiền. Chắc chắn lòng họ chẳng muốn làm vậy nếu được một công việc lao động phù hợp với mình. Bao trẻ em đáng lẽ đang được đi học thì lại lăn lộn ra đời kiếm tiền bằng mọi việc: phụ hồ, phụ quán ăn, phụ cắt chỉ cho công ty may, bán vé số... Bao nhiêu người phụ nữ luống tuổi muốn tìm việc làm nhưng đều bị từ chối bởi đã hết giá trị tận dụng về sức lao động, đành nhắm mắt bán thân để nuôi đứa con tật nguyền, hay nuôi người mẹ già đủ bệnh tật.

Và còn rất nhiều, rất nhiều nữa Việt Nam tôi ơi! Một Việt Nam trải qua bao ngàn năm mà “chưa chịu lớn”. Trong hình ảnh những con người nghèo khổ ấy hiện rõ vận mệnh đất nước.

Thử hỏi, trong cái mớ bòng bong cực khổ ấy, người nghèo còn lòng nào để nghĩ cho đất nước, cho dân tộc nữa không?

Càng nghèo khổ, con người ta càng lẩn quẩn, càng “bơi” trong cái màu xám xịt ấy. Ngày qua ngày, rong ruổi trong cái nghèo, đầu óc cũng chỉ biết đến hôm nay ăn gì, tiền đâu ra? Mà người ta thường hay có câu: “đừng có ăn củ mì mà nói chuyên quốc tế”. Câu nói ấy như gáo nước lạnh tạt vào đóm lửa leo lét, thủ tiêu luôn cái khát vọng yếu ớt muốn tham gia xã hội, muốn hiểu biết tình hình trong nước, tình hình thế giới. Người nghèo cứ thế cuộn mình trong cái vỏ nghèo và chẳng có thời gian quan tâm đến xã hội. Có ai đau mà quên đi cái chân đau của mình bao giờ đâu chứ! Những vết cứa cuộc đời hằng lên xác xơ trên hình ảnh của từng người: bệnh tật, con cái hư hỏng, cướp giật do gia đình tan vỡ... Một thảm cảnh tan hoang! Và những vết sẹo ấy mỗi ngày một lồi lên, nhức nhối, nên người ta thường chỉ nhìn đến nỗi đau cá nhân mình và thấy nó quá lớn, mình bất hạnh nhất rồi thì còn lo gì cho ai nữa!

Người giàu thì sao? Họ nghèo mặc họ, ta dư đủ mặc ta sao? Hay họ không giỏi, họ không khôn nên họ nghèo ráng chịu?

Không thể! Bởi sự nghèo của họ mang đầy trách nhiệm của ta trong tình liên đới. Hoặc nói đơn giản hơn, khi ta dư áo mặc mà bao người ngoài kia trần truồng đói rách thì ta làm ngơ sao được! Bởi cái tình người trong ta vẫn gói gém nơi trái tim mà Chúa hằng đặt để.

Nguồn: Tập san Giáo huấn Xã hội Công giáo số 21