Heo là con vật thuộc 12 con giáp, rất thân thiện và gần gũivới con người. Phần
nhiều những con vật nào cũng chỉ ăn với ngủ, nhưng con heo là sướng nhất vì được
người nuôi nấng nên luôn luôn ấm thân, chỉ ăn và ngủ, khỏi phải lo lắng điều gì.
Người miền Bắc gọi heo là con lợn. Heo ăn tạp, cái gì cũng ăn, không biết „kén
cá chọn canh“ là gì cả, vì thế heo béo tốt, ủn ỉn và hiền từ không giống với
loài thú dữ khác như sư tử, hùm, beo, thì phải săn mồi mới có mà ăn, nên nó rất
hung dữ, nó săn và ăn cả người ta…
Heo vốn nhàn nhã, sống vô tư, không lo nghĩ, được người ta nuôi và luôn vỗ béo
để làm thịt cung cấp chất protein cho loài người, vì thế heo lúc nào cũng
tròn trịa, mũm mĩm,nên người ta nghĩ rằng, năm heo sẽ mang nhiều niềm vui,
nhiều vận may, tụ tài tụ lộc, tụ phúc đức, lợi nhuận dồi dào, thoải mái cả tinh
thần và vật chất.
Một linh mục nói vui với giáo dân: „Ông bố nói với đứa con gái: Bố sẽ đem về
nhà một con heo, nên cần một người cho heo ăn, tắm rửa cho heo và đưa heo đi
ngủ… Ông bố chưa nói xong thì đứa con gái liến nói: Con sẽ tình nguyện làm con
heo“. Câu chuyện này ngụ ý nói đến bản tính con người ta từ nhỏ đã chỉ thích
sung sướng mà không muốn làm gì.Ý nói nhiều người trong cộng đoàn trong giáo xứ
của ngài, chỉ thích hưởng thụ những điều người khác hy sinh làm lợi cho mình về
tinh thân và thể chất mà không hề bắt tay vào việc chung trong cộng đoàn…mà lại
hay lên tiếng chê bai v.v…
Heo có nhiều loại như heo Móng Cái, heoTây Ninh, heo Mọi, (loại heo này nhỏ con
mầu đen, thịt chắc, được người miền Thương nuôi ở những làng Thượng trên cao
nguyên Ban-mê-thuột và cao nguyên Pleiku, Tuyên Đức, Dalat rất nhiều
heo Năm Móng, heo Ba Giò, heo Mépvà nhiều tên riêng như „Lão Trư“ (tên của Trư
Bát Giới), heo Tu Lại, ông Hợi, , chú Ủn Ỉn, chú Lợn Snowball, cô heo Squealer,
vv...
Trong 12 con giáp, loại heo gần gũi thân cận nhất với gà và chó.Nhà nông và nhà
chăn nuôi, khi làm chuồng nuôi heo, họ dùng tầng trệt, sàn đất cho đàn heo, làm
sàngỗ hay tre để nuôi gà ở trên, vàchuồngcủa chú chó ở ngay trướcchuồng của
chúng.
Heo là một con vật mà chỉ nói đến tên, chúng ta cảm thấy
gần gũi, quen thuộc, vì thịt heo thường xuyên hiện diện trong bữa cơm trong mọi
gia đình,
một con vật mà hình ảnh của nó đã đi vào thơ ca
ẩm
thực,„
con gà cục tác lá chanh, con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi, con chó khóc đứng khóc
ngồi, bà ơi đi chợ mua tôi đồng giềng“.
Trong hội họa
dân gian,
tranh Đông Hồ
thường xuất hiện vào dịp Tết, những chú heo mập mạp mũm mĩm
là
biểu
tượng
thể hiện sự chúc tụng năm mới nhiều may mắn, con cháu đông vui, sanh sôi nảy nở,
phúc lộc dồi dào,
rất phong phú
trong văn
hóa
Tết Việt Nam.
Theo lịch Á Châu, mỗi năm biểu tượng một con vật trong 12 con giáp, đều được họa
sĩ Đông Hồ múa bút thật văn hoa muôn mầu, muôn sắc điểm tô cho con vật đó một
cách nghệ thuật vui tươi, huy hoàng, hạnh phúc…
Những câu ca dao về việc cưới hỏi thật là dễ thương, và chú heo luôn được đứng
hàng đầu đưa vào những lễ nghi hỏi cưới trong văn hóa làng xã:
„Em về thưa với mẹ cha
bắt heo đi cưới, bắt gà đi cheo
Đầu heo lớn hơn đầu mèo
Làng ăn không hết, làng treo đầu đình“
hoặc
„Cưới em anh nghĩ cũng lo
Con lợn chẳng có, con bò thì không“
Đôi khi các anh chị chỉ cần một cặp vịt và một đôi bông tai làm sánh lễ, nói lên
tình yêu nồng đậm giữa hai người,cùng trong hoàn cảnh nghèo, mà yêu nhau tha
thiết:.
„Người ta giàu thì đầu heo mâm thịt
Hai đứa mình nghèo thì cặp vịt đôi bông“
Và
đơn sơ như:
„Người ta thách lợn, thách gà
em
thách cưới, một nhà khoai lang“
Trong dân gian, có những vụ đặt tên thật dí dỏm lấy danh của chú heo qua những
cá tính của từng người. Con người tánh tình dễ dãi và mập mạp mà hiền từ, mang
biệt danh "mập như heo", hơi ngố ngố hay ngốc nghếch thì được biệt danh "ngu như
heo", người lười học, lười làm việc thì có tên "lười như heo", người ăn nhiều
hay tham ăn được gọi "ăn như heo", người ham ngủ thì có danh là "ngủ như heo",
người được nuông chiều quá thì được ca tụng "sướng như heo", và người một tháng
chưa tắm giặt một lần thì có danh là "dơ như heo", vv...
Con heo nổi tiếng nhất
trong văn chương của Tàu là Trư Bát Giới trong truyện “Tây Du Ký”. Theo truyền
thuyết giả tưởng, Trư Bát Giới vốn giữ chức Thiên Bồng Nguyên Soái, người chỉ
huy hơn 8 vạn thủy binh ở Thiên Đình. Trong bữa tiệc lớn, rất linh đình, hội tụ
đủ các chức sắc, Trư Bát Giới đã bị „cú đờ phút“hút hồn ngay khi
nhìn thấy sắc đẹp của Hằng Nga. Bát Giới mượn men say của rượu, tán tỉnh Hằng
Nga và bị nàng kề tai rỉ rón, ngọt ngào tâu với Ngọc Hoàng Thượng Đế. Thế là
„a lê hấp“, Bát Giới bị đày xuống hạ giới để theo Tam Tạng đi thỉnh
kinh, mà tu thân, cho chừa thói trăng hoa.
Trư Bát Giới
được mọi người gọi là
Lão Trư, mang âm hưởng một chút che bai, khinh bỉ. Lão Trư mang hình hài của một
con heo xấu xí và thầy Tam Tạng đặt tên cho là “Bát Giới” với ý nghĩa là
tám ranh giới để Lão Trư tu sửa: không sát sinh, không trộm cắp, không dâm dục,
không nói bậy, không uống rượu, không trang điểm, không nằm giường quá rộng và
ăn chay trường.
Vì là cốt khỉ nên Lão
Trư hay nhảy nhót leo trèo và lý lắc mọi chuyện. LãoTrưluôn tỏ ra ghen tị với
Tôn Ngộ Không là đệ tử ruột của Tam Tạng, lúc nào Lão Trư cũng tìm cách hạ bệ
Tôn Ngộ Không và luôn luôn phá bĩnh những người đồng hành, lúc thì húc người
này, khi thì chọc cùi chõ người kia, làm cho những họ bị rắc rối đủ điều, bởi sự
lười biếng, thói háu ăn và bản tính háo sắc trước những cô gái đẹp.
Trư Bát Giới đã học
được 36 trong số 108 phép thiên cương địa sát. Tuy số lượng chỉ bằng một nửa 72
phép của Tôn Ngộ Không, nhưng uy lực của Lão thì hơn chứ không kém, nên Lão cứ
vênh vênh cái mặt trơ trơ. Dù vậy, do năng lực của lão bị hạn chế nên phép thuật
của Lão Trư thua kém rõ rệt so với Tôn Ngộ Không. Điều này làm cho Lão Trư càng
cay cú và ghét thậm tệ Tôn Ngộ Không hơn nữa.
Khi hoàn tất việc thỉnh kinh, tất cả bạn đồng hành của Lão Trư đều trở thành
Phật hoặc La Hán. Chỉ riêng mình Bát Giới là không, mặc dù đã có nhiều tiến bộ
nhưng Bát Giới vẫn còn quá nhiều tham sân si, nhiều đố kỵ, nhiều ganh tị và nhất
là rất kiêu ngạo. Vì vậy, Trư Bát Giới được phong là “Tịnh đàn sứ giả”
với phần thưởng là công việc “lau dọn bàn thờ”, nơi mà chàng Trư
có thể ăn thỏa thích những hoa quả thừa.
Heo cũng còn là biểu tượng của vật tế lễ cúng bái như sính lễ hôn nhân, đám
giỗ, quà cưới cho cô dâu, tạ lễ sau khi thành công ở thương trường buôn bán,
sanh con, cúng tế thần linh, lễ khai trương, v.v.
Ở
các bán đảo Thái Bình Dương, loại heo không lông Kapia thường được dùng làm con
vật để tế thần, vì người ta tin rằng heo có linh hồn, sẽ linh thiêng.
Heo là con vật được nữ thần Demeter, thần sinh sản trong thuyết Hy Lạp Cổ Đại ưa
thích, vì heo là biểu tượng cho sự sinh sản con cái sung túc, nên phụ nữ Hy Lạp
hay mua heo mạ đồng, mạ vàng để trong nhà hay phòng riêng để cầu sanh nhiều con
Người thổ dân da đỏ ở Mỹ cũng xem heo là biểu tượng của sự thịnh vượng và may
mắn.
Ở
đại học Arkansas, USA đặt tên cho đội thể thao là Sus Scrofa (Con Lợn
Lòi).(https://en.wikipedia.org/wiki/Domestic_pig).
Ở
Thái Lan, Đội Lợn Hoang, đội bóng nhí gồm 12 thành viên thiếu niên bị kẹt trong
hang Tham Luang ở tỉnh Chiang Rai, miền Bắc Thái Lan suốt 18 ngày, trong năm vừa
qua 2018 đã nổi tiếng trên khắp thế giới.
Với trẻ con
Việt nam,
con heo đất còn là người bạn thân thiết. Thuởn hỏ, các bé đã được ba mẹ ông bà
tặng cho con heo bằng đất và dạy cách tiết kiệm bằng cách bỏ vài đồng bạc cắc
vào cái khen hỏ trên lưng chú heo, cho chú heo ăn, khi nào no cành bụng thì cho
phép đập vỡ con heo ra, lấy tiền mua món gì mình thích mà đã được cha mẹ hay ông
bà đồng ý chop hép. Thế là hả hê lắm lắm.
Tôi chính là con nhỏ đó và cho đến bây giờ, đã lên chức bà rồi, mà vẫn cứ làm
như thế cho đến ngày nay, vẫn cứ còn tiết kiệm để dành cho từng đứa cháu nội
ngoại, mỗi đứa một con heo đất.
Nhạc
sĩ Ngọc Lễ đã viết cho các em một bài hát dễ thương về “Con
heo đất”:
“Mẹ mua cho em con heo đất í o. Ngày hôm nay em vui lắm í o… Làm sao cho heo mau
lớn í o..Heo không đòi ăn cơm. Heo không đòi ăn cám. Heo chỉ cần em bế trên tay
ầu ơ. Em không thèm mua kem. Em không thèm mua bánh. Em để dành cho heo. Em lì
xì heo đất hai trăm mỗi ngày. Này heo ơi! Ngon nhé! í o. Này heo con ơi! Mau lớn
í o…”
Thương chúc các em bé
nào cũng có một “con heo đất” để làm vui vẻ niềm hy vọng và thăng hoa
tuổi thơ dấu ái của mình.
Năm mới 2019 đã
đến.Tết Kỷ Hợi, Chú Heo tròn trịa dễ thương cũng đã đến trước thềm nhà, đang ủn
ỉn, húc húc cái mõm vào cánh cửa nhà mình. Kính chúc mọi người một năm Mới Kỷ
Hợi dồi dào sức khỏe, chan hòa lòng yêu thương và giàu lòng quảng đại.để góp
phần làm cho thế giới ngày nay an hòa hơn./-
Elisabeth Nguyễn (24.01.2019)