Hỏi: Xin
cha cho biết các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương là ai và có mặt ở đâu trên thế giới này.
Trả lời :
Xưa nay, người ta chỉ quen nói đến các Giáo Hội Chính Thống
Đông Phương ( Eastern Orthodox Churches)
tức các Giáo Hội Chinh Thống Giáo hiện chưa hiệp thông trọn vẹn (full
communion) với Giáo Hội Công Giáo La Mã
sau cuộc ly giáo Đông –Tây ( East-West Schism) năm 1054.
Mặc dù có nhiều cố gắng để
xích lại gần nhau vì cùng chung nguồn gốc Tông Đồ ( Apostolic succession) nhưng
Giáo Hội Công Giáo và các Giáo Hội Chính Thống Đông Phương cho đến nay vẫn chưa thể hiệp thông được mặc dù
đã tha vạ tuyệt thông ( anthemas=excommunications) cho nhau, sau khi Đức Thánh Cha Phaolô VI và Đức Thượng Phụ Athenagoras
I ( Constantinople Hy lạp) gặp nhau lần đầu tiên năm 1966 đem lại kết quả cụ thể
là hai Giáo Hội đã tháo gỡ vạ tuyệt thông cho nhau sau cuộc hội ngộ lich sử này.
Tuy nhiên, giữa Hai Giáo Hội
anh em
trên đây vẫn chưa hiệp thông trọn
vẹn được với nhau cho đến nay chỉ vì trở
ngại lớn là vai trò lãnh đạo Giáo Hội Công Giáo Rôma của Đức Thánh Cha, tức
Giám Mục Rôma mà anh em Chính Thống Đông Phương chưa nhìn nhận và
vâng phục. như là Đại Diện ( Only Vicar)
duy nhất của Chúa Kitô trên trần thế với Sứ Mệnh chăn dắt Đoàn chiên của Chúa và rao giảng Tin Mừng
Cứu Độ của Chúa cho mọi dân mọi nước cho đến ngày mãn thời gian tức Ngày Tận Thế..
Trong phạm vi bài viết này ,
tôi xin được giải thích rõ về các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương( Eastern
Catholic Churches) hiện đang hiệp thông trọn vẹn và tôn trọng vai trò lãnh đạo Giáo Hội của Đức
Thánh Cha, là Đấng duy nhất thay mặt Chúa Kitô ( Vicar of Christ) trên trần thế trong vai trò và trách nhiệm cai quản Giáo Hội
Công Giáo hoàn vũ.
I-Đôi
dòng lịch sử :
Như đã nói ở trên, ngoài các
Giáo Hội Chính Thống Đông Phương chưa hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo La Mã,
còn có các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương (Eastern Catholic Churches) đang hiệp
thông với Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ mà
có lẽ ít người biết đến họ
Khi nói đến các Giáo Hội này,
người ta phải nghĩ ngay trước hết đến bốn Tòa Thượng Phụ ( Patriarchates) ở
phương Đông là Alexandria, Antioch, Jerusalem và Constantinople, ngoài Tòa Thượng
Phụ Rome về phái Tây, tức Giáo Hội Công
Giáo La Mã. Các Tòa Thượng Phụ này đặc tránh các giáo đoàn Kitôgiáo có nghi thức
phụng vụ riêng theo văn hóa và truyền thống lâu đời sau đây:
1-Thuộc về Giáo Hội hay Tòa
Thượng Phụ Antioch là các giáo đoàn West Syrians, Maronites ( Công Giáo Li
Băng) và Malankarese, Chaldeans ( Công giáo Iraq) và Armenians.
2- Thuộc về Giáo Hội hay Tòa Thượng Phụ Alexandria
là các giáo đoàn Coptic ( Công giáo Ai Cập) và Công giáo Ethiopians
3- Thuộc Giáo Hội hay Tòa Thượng
Phụ Constantinople là nhóm Kitô Giáo Đông Phương đông đảo nhất theo nghi thức Byzantine. Ho là những
tín hữu Hy Lạp,, Bảo gia lợi (
Bulgarians) Georgians, Nga .., Ukrainians, Estonians, Hungarians, Rumanian,
Egyptians…
4-Giáo Hội hay Tòa Thượng Phụ
Rôma là cái nôi của Giáo Hội Công Giáo phương Tây,khác biệt với Phương Đông về nhiều
mặt như nghi thức phụng vụ, giáo luật và kỷ luật bí tích., lễ phục , tu phục..
Các Tòa Thượng Phụ nói trên, từ
đầu, được coi là các Giáo Hội Mẹ của
Kitô Giáo ( Mother Church of Christianity) trước khi xẩy ra những cuộc ly giáo
(schisms) mà nghiêm trọng hơn hết là ly
giáo giữa Rome và Constantinople ( Hy Lạp) vào năm 1054 và kéo dài cho đến nay.
Cũng từ đó, Constantinople tự
nhân trở thành Giáo Hội Chính Thống Phương
Đông và lan tràn qua các quốc gia trong vùng như Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Roumania, Serbia, Cyprus,
Lebanon… Bên canh các Giáo Hội này, là
các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương bắt nguồn từ 3 Toà Thượng Phụ Alexandria,
Antioch và Jerusalem, tức các Giáo Hội Mẹ của Công Giáo Đông Phương. Các Giáo Hội
này cũng có thời gian khá lâu đã không hiệp nhất với Giáo Hội Rôma vì những hoàn cảnh và lý do đặc thù, không thể nói hết ở đây trong
khuôn khổ của một bài viết được. Vì thế, chỉ xin tóm tắt là khi các Giáo hội
Kitô Giáo địa phương này trở lại hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo La
Mã ( Rome ) thì họ có tên gọi chung là “ Các
tín hữu qui hiệp= Uniates , nghĩa là hiệp thông trở lại với Rôma `sau thời
gian ly khai vì những lý do riêng biêt.Và cũng từ đó, họ được gọi là các Giáo Hội
Công Giáo Đông Phương ( Easter Catholic Churches) để phân biệt với các Giáo Hội
Chính Thống Đông Phương ( Easter Orthodox churches) chưa hiệp thông với Giáo Hội
Công Giáo Rôma.
Các Giáo hội Công Giáo Đông Phương có đặc tính
chung là mỗi Giáo Hội đều có có các nghi thức phụng vụ với ngôn ngữ riêng, giáo
luật riêng và kỷ luật bí tích riêng, mặc dù cùng chia sẻ chung một niềm tin, một giáo lý, một nền tảng luân
lý, và các bí tích với Giáo Hội Công Giáo La Mã cũng như vâng phục Đức Thánh Cha là Đấng
thay mặt Chúa Kitô trong vai trò và trách nhiệm cai quản Giáo
Hội Công Giáo hoàn vũ,
Đứng đầu coi sóc các Giáo Hội
địa phương nói trên là các Thượng Phụ
(Patriarch) tương đương như một Tổng Giám mục coi sóc một Giáo tỉnh ( Ecclesial
Province) trong Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ.
Theo Sắc Lệnh về các Giáo Hội
Đông Phương ( Orientalium Ecclesiarumn)
( OE) của Thánh Công Đồng Vaticanô II, thì “ Thể chế Thương Phụ (Patriarchy)
đã được thịnh hành từ lâu đời trong Giáo Hội và đã được các Công Đồng chung
nhìn nhận.
Thực
ra danh hiệu Thượng Phụ Đông Phương ( Eastern Patriarch) được dùng để chỉ vị
Giám mục
có thẩm quyền trên tất cả các giám mục kể cả các vị Tổng Giáo Chủ (Tổng
Giám mục), trên hàng giáo sĩ và giáo dân trong địa hạt hay thuộc lễ chế của
mình, chiếu theo luật định, nhưng vẫn tôn trọng quyền tối cao của Giáo Hoàng La Mã.” (cf.
OE. Số 7)
II-
Các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương hiện ở đâu ?
1- Trươc
hết là Giáo Hội Công Giáo Syro-Malabar
Lãnh thổ của Giáo Hội này nằm trong Tiểu Bang Kerala ở phía
Tây Nam Ấn Độ. Giáo Đoàn này xuất phát từ Cộng Đồng Kitô Giáo có nguồn gốc Tông Đồ là
Thánh Thomas, nên họ cũng được gọi là các`Kitô hữu Thánh Tô Ma ( Thomas
Christians) . Nhóm này đã ly khai khỏi Giáo Hội Công Giáo La Mã từ năm 1653 vì không muốn chịu ảnh hưởng của
Dòng Tên( Jesuits) đang truyền giáo ở
vùng này. Nhưng đến năm 1930 nhóm này đã quay trở lại và được đón nhận hiệp thống
với Giáo Hội Công Giáo. Từ sau Công Đồng Vaticanô II, họ đã bỏ ngôn ngữ Syriac
trong phụng vụ và thay bằng ngôn ngữ Malayalam phổ thông hơn. Hiện Giáo Hôi Công
Giáo Syro-Malabar có 3 Địa phận với khoảng
gần 300,000 tín hữu sinh hoạt trong Tiểu Bang Kerala ở miền Tây Nam Ấn Độ
Dĩ nhiên, ngoài nhóm Công Giáo với nghi thức phụng vụ riêng
này , còn có Giáo hội Công Giáo của Ấn Độ ( The Catholic Church Of India ) theo nghi thức La tinh ( Latin
Rite) hiệp thông trọn vẹn với Rôma ,và
có số giáo sĩ và giáo hữu đông hơn nhóm kia.
2- Giáo Hội
Công Giáo Chaldean (The Chaldean Catholic Church) của người Kitô
hữu Ỉraq
Nhóm này phần lớn tập trung ở thủ đô Baghdag với nghi thức phụng vụ riêng gọi la Chaldean Rite
hay còn gọi là East Syrian hay Assyro-Chaldean Rite. Nghi thức này bắt nguồn
từ di sản phụng vụ cổ xưa của Giáo Hội Mesopotamia.trong đế quốc Ba Tư
Giáo Đoàn này hiện có khoảng
500,000. Tin hữu với 10 Địa phận ở Iraq và 4 Địa phận nữa ở Iran. Ở Hoa Kỳ,
cũng có một Địa phận dành cho người Công Giáo Iraq theo nghi thức Chaldean.Giáo
Đoàn này chính thức hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo La Mã sau khi Đức Thánh
Cha Julius III tấn phong Giáo Mục cho Thượng Phụ Simon VIII ngày 9 tháng 4 năm 1553 để coi sóc Giáo Đoàn Chaldean ở
Iraq.
3- Giáo Hội
Công Giáo Maronites ( The Maronite Catholic Church)
Đây là Giáo Hội Công Giáo của người Li Băng ( Lebanon). Giáo Hội này xuất hiện từ
năm 681 và lấy tên Thánh Maron làm tên gọi chung của Giáo Đòan. Đã có thời gian
dài Giáo Đoàn này không hiệp thông với Rôma. Nhưng từ năm 1182 đến nay, Giáo
Đoàn này đã hiệp thông trọn vẹn với Giáo Hội Công Giáo La Mã,.Họ theo nghi thức
riêng gọi là Maronite Rite với ngôn ngữ
phụng vụ là Syriac và Arabic.Nghi thức phụng vụ này không những có ở Li Băng mà còn thấy thực hành ở Syria , Ai
Cập và Cyprus.
Một bến có quan trọng là ngày 14 tháng 4 năm 2011, Thượng phụ Antioch
coi sóc người Công giáo Maronites, đã đến Rome để viếng thăm Đức Thánh Cha
Bênêdictô XVI cùng với một số giám mục
và linh mục Maronites. Nhân dịp này Đức Thánh Cha đã long trọng nhắc lại với Đức
Thượng Phụ Bechara Pierre Rai về việc Giáo Hội Công Giáo Roma hoan hỉ đón mừng anh em Moronites Hiệp thông với Giáo Hội Công
Giáo như Đức Thánh Cha đã nói trong thư gửi Đức Thượng Phụ ngày 24 tháng 3 năm
2011
4- Giáo Hội
Công Giáo Coptic ( The Coptic Catholic Church)
Danh xưng Copt là tiếng Arabic có nghĩa là Ai Cập, được dùng để chỉ những tín hữu Công Giáo hay Chính
Thông Giáo Ai Cập.Do đó, Giáo Đoàn Coptic là Giáo Hội Công Giáo Ai Cập ( Egypt)
đã hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo Rôma từ
năm 1741, sau nhiều thăng trầm của lịch sử Ai Cập nói chung và lịch sử sống
còn của Giáo hội Coptic nói riêng.Theo lịch sử truyền giáo thì Thánh Marc-cô, thánh sử., đã thành lập Giáo Hội này
cho người Kitô hữu Ai Cập. Mặt khác, danh xưng Coptic cũng được dùng để chỉ
Giáo Hội Chính Thống Ai Cập ( The Coptic Orthodox Church) như đã nói ở trên.
Giáo hữu Coptic hiện nay chỉ có vào khoảng 180,000 người ở
Ai Cập và được coi sóc bởi một Thượng Phụ ( Patriarch) ở Alexandria Ngôn ngữ phụng
vụ của họ là tiếng Arabic và Coptic ( tiếng Ai Cập)
Để đánh giá cao những đóng góp
của các Giáo Hội Công Giáo Đông Phương, Thánh Công Đồng Vaticanô II, qua Sắc Lệnh Orientalium
Ecclesiarum,( OE) đã long trọng tuyên bố như sau về các Giáo hội này:
“ Lịch sử, các truyền thống và rất nhiều thể chế trong Giáo Hội đều chứng
minh rõ ràng rằng các Giáo Hội Đông Phương có công biết bao đối với toàn thể
Giáo Hội. Vì vậy, Thánh Công Đồng không những hết lòng yêu mến và ca ngợi đúng
mức gia sản tinh thần của các Giáo hội này, mà còn xác quyết đó là sản nghiệp của
toàn thể Giáo Hội Chúa Kitô. Do đó Thánh Công Đồng long trọng công bố rằng các
Giáo Hội Đông Phương cũng như Tây Phương đều có quyền lợi và bổn phận theo những qui luật riêng của
mình và những qui luật này có giá trị nhờ ở đặc tính cổ kính đáng quí trọng,
phù hợp với tập tục của tín hữu hơn và xem ra có thể mưu ích cho các linh hồn
cách hữu hiệu hơn.” (OE, số 5)
Cũng cần nói thêm là, theo lịch
sử Giáo Hội, thì Phương Đông là nơi đã đóng góp cho Giáo Hội những vị đại Giáo
Phụ ( Church Fathers) nổi danh như các thánh Ignatius of Antioch, thánh Ephrem,
thánh Athanasius, thánh Cyril of
Jerusalem, thánh Cyril of Alexandria, thánh Gregory of Nyssa, thánh .John Chrysostom, thánh Basil the Great, thánh Gregory of Nazianzus và thánh John Damascene.
Mặt khác, nền thần học Kitô Giáo ( Christian theology) và lối sống đan viện hay ẩn tu ( Monasticism) cũng xuất phát từ Phương
Đông trước khi được chấp nhận và sửa đổi bên Tây Phương.Thêm vào đó, trong vòng
9 trăm năm lịch sử Giáo Hội, các Công Đồng Đại kết ( Ecumenical Councils) đều họp
ở Phương Đông.
Sau hết, những kinh phụng vụ
như the Kyrie, the Gloria, và Kinh Tin Kinh Nicene mà phụng vụ Giáo Hội ngày nay đang dùng cũng là di sản
thiêng liêng của Phương Đông.
Như thế đủ cho thấy là các Giáo
Hội Đông Phương, từ lâu đã là một trong những thành trì kiên cố của KitôGiáo
trước khi xảy ra những cuộc ly giáo( schism) ,đặc biệt là ly giáo Đông Tây giữa
Constantinople và Rome năm 1054, khiến một phần quan trọng của Phương Đông (
Các Giáo Hội Chính Thống) không còn hiệp thông cho đến nay với Giáo Hội Công
Giáo hoàn vũ, mặc dù cùng chung một niềm tin, một Phép Rửa , một Kinh Thánh, một
nguồn gốc Tông Đồ.
Chúng ta tha thiết cấu xin cho
Giáo Hội duy nhất mà Chúa Kitô đã thiết lập trên nền tảng Tông Đồ được mau hiệp
nhất để cùng thờ lậy, tôn vinh và cảm tạ
một Thiên Chúa duy nhất với Ba
Ngôi Vị trong Mầu Nhiệm Chúa Ba ngôi ( The Triune God=The Holy Trinity)
Sau hết, cũng cần nói thêm là
các Giáo Hội Đông Phương, dù là Công Giáo hay Chính Thông Giáo thì đều có các
bí tích hữu hiệu như của Giáo Hội Công
Giáo La Mã .. Cho nên, tín hữu Công giáo được phép tham dự các nghi thức phụng
vụ và lãnh các bí tích trong các Giáo Hội
Công Giáo Đông Phương. Nhưng chỉ được
tham dự phụng vụ và lãnh bí tích nơi nhà thờ Chính Thống khi không tìm được nhà
thờ Công Giáo nào trong vùng cư trú của mình.
Ước mong những giải thích trên
thỏa mãn câu hỏi đặt ra.Amen
Lm.Phanxicô Xaviê Ngô tôn Huấn