LÀM SỢ HÃI THAY VÌ CỦNG CỐ TÌNH YÊU 

Sự kính trọng, tử tế không loại trừ cảm giác an toàn, vững chắc. Người ta có thể tử tế với người khác chỉ nếu người ta bảo đảm về chính mình, bảo đảm về ấn tượng người ta tạo nên, và bảo đảm về sự thành công cuối cùng của họ. Để có cảm giác an toàn vững chắc, đòi hỏi người ta phải có sự tự tin. Sự vững chắc không ám chỉ sự áp đặt. Chúng ta càng ít cảm thấy an toàn bảo đảm, chúng ta càng có khuynh hướng đe dọa và áp đặt. Sự đe dọa lẫn nhau rất thường được thấy trong đời sống gia đình. Dĩ nhiên chúng ta không có ý làm người khác sợ, nhưng điều đó phát xuất từ cảm giác sợ hãi của chúng ta. Như hai người gặp nhau cách bất thình lình vào giữa đêm trong một con đường tối, người nầy sợ người kia cướp giật, cả hai đều chung cảm giác sợ hãi. Nhiều cặp vợ chồng luôn sống trong sự sợ hãi: sợ bị quên lãng, sợ bị thống trị, sợ không được quí mến, sợ bị đối xữ tệ bạc, sợ bị nhục mạ. Họ nói nỗi sợ của họ cho người thứ ba, nhưng rất khó mà thuyết phục họ để họ tin rằng người khác cũng sợ như họ. Không ai nhận ra sự sợ hãi của đối phương. Chúng ta có khuynh hướng nghi ngờ những người khác, nhất là những người có quyền trên chúng ta. Dĩ nhiên, những phương pháp và vũ khí của cuộc chiến được nhìn thấy một cách rõ ràng nếu nó được dùng bỡi đối phương trong khi chúng ta tự cho mình là vô hại và đầy những ý hướng tốt, và không bao giờ chấp nhận lý do tự vệ của kẻ khác có liên quan đến chúng ta.

LUẬN LÝ ĐƯỢC DÙNG NHƯ VŨ KHÍ

Tất cả mọi tranh luận trong hôn nhân cho thấy căn bản cấu trúc giống nhau. Lắng nghe chồng và vợ người ta cảm thấy chắc chắn rằng người nào nói sau cùng là đúng. Cả hai đều đúng, hoặc ít nhất họ tin họ là đúng. Nếu không, họ sẽ hành động cách khác nhau. Luận lý trở thành khí cụ có thể dùng và được dùng bỡi mọi người đang giao chiến. Nhưng căn bản, cuộc cải vả không là vấn đề của đúng và sai, mà chỉ là vấn đề của việc vui lòng hoặc bất bình, đồng ý hoặc chống lại. Cái mấu chốt của sự tranh cãi đóng vai trò thứ yếu. Vấn đề đúng hoặc sai chỉ được đặt ra khi sự cộng tác gặp trục trặc và mỗi người đều muốn đỗ lỗi cho sự bất đồng đó. Con người thì thông minh và khéo léo tìm đủ mọi lý do để biện minh cho hành động của họ. Đầu óc họ phát minh những lý do để kích thích người khác hành động, đó là nguyên nhân cho những thù hận công khai.

THAY ĐỔI SỰ ĐỖ LỖI

Vì chúng ta không để ý cách chúng ta lên tiếng, cũng không nhận ra khi nào chúng ta gây nên, làm cách nào chúng ta có thể chắc chắn chúng ta có vi phạm luật căn bản của sự cộng tác không? Chúng ta có thể đánh giá chúng ta một cách thích hợp chỉ nếu chúng ta nhìn vào kết quả của hành động chúng ta. Bấy giờ, chúng ta có thể nói được rằng chúng ta có đang gây căng thẳng, xung đột, hay đang làm hiểu nhau hơn. Tiến trình nầy đòi hỏi chúng ta bỏ đi việc đỗ lỗi cho bất cứ sự bất đồng của gia đình lên những yếu tố ngoài chúng ta. Đổ lỗi cho chính chúng ta cũng không giúp được gì. Đổ lỗi, viện cớ, phàn nàn chỉ cho thấy sự thất vọng và hận thù. Bất cứ khi nào chúng ta khám phá trong chúng ta dấu hiệu của những khuynh hướng như thế, chúng ta có thể chắc chắn rằng chúng ta sắp vi phạm qui luật cộng tác. Cảm xúc của chúng ta là sự hướng dẫn tốt nếu chúng ta xem chúng như những dấu chỉ của ý hướng riêng chúng ta và không như phản ứng tự nhiên bị kích thích bỡi yếu tố bên ngoài. Nếu chịu trách nhiệm hoàn toàn cho cảm xúc, chúng ta sẽ không còn viện nhiều lý lẽ để bào chữa nhưng sẽ làm chủ được tình thế.

Khi chúng ta nhận ra cảm xúc hận thù như là vũ khí cố ý để giao chiến, chúng ta có thể kích động một sự tái hướng dẫn, một sự định giá mới về điều kiện sống cũng như những phần tử trong gia đình, để những cảm xúc mới tốt hơn và can đảm hơn có thể phát triển. Được thấu hiểu một cách thích hợp, việc thiếu tình cảm sẽ không còn là lý do cho những bổn phận bị quên lãng, nhưng là một thách thức phát triển một lợi ích mới về xã hội.

Có vô số lý do được gán cho sự thất bại của tình yêu. Một người đàn bà phàn nàn rằng bà không thể yêu và chấp nhận chồng bà nữa vì lý do chồng bà không hề có một lỗi lầm gì. Bạn không thể tưởng tượng được: thật là khủng khiếp phải sống với một ông chồng hoàn thiện. Tôi không thể chịu nổi nữa. Ông không có làm gì sai. Ông cũng không giận dữ tôi. Cái gì tôi làm đều đúng. Cái gì tôi không làm cũng đúng. Ông không bao giờ nổi giận. Bạn có thể sống với một thiên thần không? Thật không thể tin được khi người ta nghe một sự phàn nàn một cách vô lý. Điều đó cho thấy rằng nếu người ta muốn tìm một lý do để chống đối, người ta luôn có thể. Không có khuyết điểm cũng phục vụ mục đích giống như nhiều khuyết điểm.

Vấn đề được nêu lên là: những lầm lỗi cá nhân có là lý do hiện hành của cuộc xung đột hôn nhân không? Đúng là chúng ta chối từ người khác vì lầm lỗi của họ phải không? Tôi không nghĩ thế. Bao lâu chúng ta chấp nhận và yêu một người nào, lỗi lầm họ không thành vấn đề. Khi chúng ta từ chối chấp nhận họ, lỗi lầm họ cung cấp cho chúng ta lý do cho sự thù hận của chúng ta. Chúng ta khám phá những lỗi lầm mà chúng ta trước đây đã nhìn thấy nhiều lần khi chúng hợp với chương trình chúng ta. Tại sao chúng ta khước từ nhau, gây nên sự đau khổ triền miên cho chúng ta cũng như cho người khác. Đó là vấn đề của chúng ta, nó can thiệp vào sự cộng tác và sự hạnh phúc của chúng ta. Bao lâu chúng ta cảm thấy được chấp nhận, quí mến, tôn sùng, cưng chìu, mọi sự đều tốt đẹp. Nhưng bao lâu chúng ta cảm thấy bị mặc cả, ức chế, và bất công, bấy giờ người bạn thân nhất của chúng ta cũng trở thành kẻ thù.

Cảm giác tự ty nầy thường không có nền tảng, tuy nhiên những đền bù thường được gọi là cảm giác tự tôn có thể được tìm thấy trong những cách thế khác nhau. Tình trạng một vị tử đạo bị hành hạ đối với người quan sát có thể xem là một tình trạng đầy khổ nhục và đáng thương, nhưng chính đương sự lại thấy đây không phải là một nhục mạ mà là một cơ hội tốt để họ được sáng giá trên bình diện đạo đức. Chịu sự tra tấn thể xác lẫn tinh thần có thể mang lại sự chiến thắng tinh thần, và người chịu tử đạo cũng như kẻ sát đạo có thể cùng cảm thấy hạnh phúc trên căn bản ban phát quyền hành. Ngưòi thì vui hưởng sự thống trị về thể xác, kẻ thì vui hưởng sự công chính hóa. Nhưng vị tử đạo có thể tức khắc nổi loạn và khước từ người bạn cũ của họ nếu họ cố ý để được gọi là nhân đức và để được chú ý, họ sẽ thất bại và sẽ làm mất sự quân bình. Dĩ nhiên, tình trạng nầy thì quá đáng, nhưng chúng ta phải biết rằng sự chấp nhận lẫn nhau có nghĩa là sự đồng ý về sự quân bình cho phép mỗi bên bù đắp lại cảm giác không-cảm-thấy-đủ bằng cách thế riêng của mình. Sự xung đột không bao giờ được gây nên bỡi chỉ những khủng hoảng bên ngoài như áp lực kinh tế, xã hội…và sự không may mắn có thể mang vợ chồng lại gần nhau hơn. Nếu sự quân bình giữa cặp vợ chồng bị lung lay bỡi những khó khăn đó, bấy giờ sự xung đột sẽ xảy ra như một kết quả đương nhiên. Thông thường những chuyện không may nầy không là lý do của những khủng hoảng hôn nhân, chúng chỉ là những trắc nghiệm về khả năng cộng tác. Chúng chỉ mang những xung khắc và hận thù được ẩn dấu thành công khai – đó cũng là những dấu hiệu cho thấy cảm-giác- thuộc-về của cả hai bên đều không có đủ, và cũng cho thấy rằng họ thật sự không muốn gắn bó với nhau khi gặp những khó khăn. Họ chỉ tìm cơ hội dể đổ lỗi nhau và xa lìa nhau.

CHÚNG TA QUYẾT ĐỊNH NHỮNG CÂU TRẢ LỜI CỦA CHÚNG TA.

Chỉ có con người mới biết chỉ trích những người khác khi chúng ta đau khổ do những khiếm khuyết riêng của chúng ta và bấy giờ chúng ta cảm thấy thích thú với những lỗi lầm của người khác. Bình thường sự thích thú về xã hội của chúng ta khiến chúng ta có thể thấy và vui hưởng những bản tính tốt nơi đồng bạn chúng ta. Mọi người đều có nhân đức cũng như có lỗi lầm. Việc chúng ta để ý đến những nhân đức hoặc lỗi lầm của một người cho thấy thái độ chúng ta đối với họ. Cách tổng quát, cái gì đúng cho con người thì cũng đúng cho đời sống. Cả hai đều phong phú và màu sắc rực rỡ đến nỗi chúng ta có thể chọn cái chúng ta muốn – cái tốt hoặc cái xấu. Vấn đề không phải là những kinh nghiệm khó chịu hay vui thõa nhưng là cái lợi hay bất lợi mà chúng ta tìm thấy nơi đời sống và nơi những con người, phản ảnh con người cũng như thái độ của chúng ta.

HÔN NHÂN KHÔNG LÀ THIÊN ĐÀNG

Thật không dễ cho hai người suốt cả ngày đêm đều luôn đồng ý và cộng tác với nhau trong suốt cả cuộc đời. Trong cái nhìn đối với những vấn đề phức tạp và không thể giải quyết mà chàng đang đối diện, không ai dám nói rằng mình có đủ khả năng. Nhiều người mang sự hận thù từ thế giới bên ngoài vào nhà và trở lại với thế giới bất ổn với sự căng thẳng gia tăng. Người ta càng mong tìm thấy thiên đàng nơi hôn nhân thì sự chán nản càng lớn lao. Thật là một sai lầm lớn lao nếu nhìn vào hôn nhân như là một sự giải quyết. Nhưng hãy nhớ rằng hôn nhân là một bổn phận chứ không phải là một sự giải thoát. Nhiều người, đặc biệt là các bà, chán nản trong cuộc đời hy vọng tìm được sự an toàn trong hôn nhân. Ngày xa xưa, hôn nhân là một giải quyết cho những vấn đề của một người đàn bà. Không chồng, các bà không đáng kể, không có giá trị, và vấn đề trở nên khác hẳn khi các bà lấy được chồng. Ngày nay thì khác. Khuyên một cô gái chán chường thất vọng đi lấy chồng là một tai hại nặng nề. Bất cứ ai cảm thấy mình không thích nghi với công việc và bổn phận xã hội, đều cho thấy sự thất bại trong việc cộng tác với người bạn của mình trong hôn nhân. Điều đó không có nghĩa là người ta nên được khuyến khích không kết hôn. Họ không thể trốn khỏi vấn đề tình yêu và tình dục mà không gặp phải ngày càng trở nên chán chường sâu xa hơn. Vấn đề là bất cứ điều gì người ta làm trong lo âu và sợ sệt, người ta sẽ phải trả giá cho nó. Sự can đảm và cảm giác xã hội nếu không được chuẩn bị trước, sẽ dễ dàng gặp phải thất bại trong hạnh phúc hôn nhân. Vì thế, để tránh khỏi tất cả những đổ vỡ đó, chúng ta cần phải chuẩn bị những hành trang cần thiết cho cuộc hôn nhân của chúng ta, hay ít ra phải cố gắng làm tốt hết sức có thể để dọn đường cho cuộc hôn nhân mà chúng ta đã ký kết.

TINH THẦN THÌ ĐÁNG KỂ

Thật là vô ích để có những lời khuyên đặc biệt cho cuộc sống hạnh phúc vì đã có rất nhiều sách khuyên phải làm gì và không nên làm gì, và nhiều cuốn phải nói là tuyệt vời. Điều đáng buồn là những đề nghị đó có giúp ích gì cho chúng ta không? Một người can đảm với sự thích thú đầy đủ về mặt xã hội không cần nhiều lời khuyên. Một người sợ hãi, lòng đầy thù hận thì sẽ không để ý gì đến những lời khuyên đó cho dẫu đó là những lời hay ho quí báu nhất. Vì thế, chúng ta tin rằng thái độ nền tảng thì tốt hơn là kỷ thuật. Chỉ chú trọng vấn đề kỷ thuật sẽ không làm nên hôn nhân hạnh phúc vì không có qui luật nào nắm vững được vấn đề kinh tế, xã hội, và tính dục mà có thể tránh được thất bại. Vì thế, tinh thần mới đáng kể, mới quan trọng chứ không phải kỷ thuật. Ước muốn cộng tác thắng vượt mọi trở ngại. Nếu không có ước muốn cộng tác, một chút ngăn trở cũng có thể trở nên không khắc phục được. Bất cứ gì làm căng thẳng giữa vợ và chồng, cảm-giác- thuộc-về sẽ giúp họ kháng cự cho sự nguy hiểm đang đe dọa từ bên trong. Cái nhìn trên cuộc đời căn cứ trên niềm tin và tự tin đều làm tăng khả năng cho sự cọng tác và hài hòa cũng như làm phát sinh bầu không khí tử tế và chịu đựng. Thật vậy, tinh thần và thái độ của chúng ta mới là quan trọng trong vấn dề hạnh phúc hôn nhân.

Lm. Lê văn Quảng