Is 60:1-6; Ep 3:2-3a,5-6; Mt 2:1-12
Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh, MD
LỄ BA VUA HAY LỄ HIỂN LINH
Danh từ Epiphany có nghĩa là “biểu lộ”, “làm cho mọi người
biết đến” hoặc “tiết lộ, bày tỏ”. Vì ý nghĩa đó lễ này gọi là Lễ Hiển Linh, tức
Thiên Chúa thể hiện cho mọi người biết. Hồi xưa lúc còn nhỏ tôi thường nghe nói
Lễ Ba Vua thì chỉ đơn giản hiểu là lễ kính ba ông vua ở phương Đông đến thờ lạy
Chúa Hài Đồng ở hang đá Bethlehem.
Lễ Hiển Linh bắt đầu ở Giáo Hội phương Đông. Tại Jerusalem, nơi gần Bethlehem
thì lễ này lại có ý nghĩa đặc biệt ám chỉ lễ Chúa Sinh Ra. Ngày nay nơi các giáo
hội chính thống/Orthodox, lễ này nhấn mạnh đến việc Chúa Giêsu Kito biểu lộ cho
muôn dân biết Người là đấng Thiên Sai và là Ngôi Hai Thiên Chúa lúc Chúa chịu
phép thánh tẫy ở sông Jordan bởi thánh Gioan Tiền Hô. Cũng vì vậy mà có danh từ
Theophany, từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “Thiên Chúa chiếu sáng”. Đây là một
trong những lễ trọng của năm phụng vụ.
Ý NGHĨA LỄ HIỂN LINH
Tây Phương đã lấy ngày lễ của phương Đông và giữ lại tất cả
những đặc tính chính của nó mặc dù thời gian phôi pha qua đi đã lâu nhưng những
mấu chốt chính vẫn không thay đồi như ba vua đến viếng chúa Hài Đồng và tặng lễ
vật, chứng tỏ Chúa Giêsu đã “biểu lộ” cho thế giới biết Người là Thiên Chúa, là
Vua. Lễ này được mừng cũng để nói lên sứ mệnh truyền giáo của Giáo Hội, nói cho
thế giới biết Chúa Giêsu là đấng Cứu Chuộc muôn dân. Hiện tượng dân Do Thái chối
bỏ chúa Giêsu trong khi dân ngoại chấp nhận Người đã đảo lộn tình thế như trong
câu chuyện thánh Mathiêu kể.
CHI TIẾT CÂU CHUYỆN
Herod trị vì từ năm 37 đến năm 4BC. Ba nhà đạo sĩ đi tìm hài
nhi Giesu lúc đó gọi là Ba Vua hay ba nhà thông thái, thuộc hàng đạo sĩ / tư tế
ở xứ Ba Tư. Danh xưng đó ám chỉ những người có tầm hiều biết hơn người. Thánh sử
Mathiêu gọi họ là những nhà thiên văn học. Ngôi sao lạ hiện ra trên trời, là
điềm lạ mà dân chúng thời đó tin rằng có đấng cầm quyền cao trọng, hoặc đấng vua
sinh ra. Thánh Mathiêu cũng nhắc lại câu chuyện trong Cựu Ước mà tiên tri Balaam
đã nói tới “một ngôi sao sẽ mọc lên từ Jacob” (Ds 24:17). Ngôi sao này không
phải là hiện tượng thiên văn mà ám chỉ một vị vua.
Cử chỉ thờ kính của Ba Vua tương đương với sự chúc phúc của
Simeon, nghĩa là hài nhi Giêsu sẽ là “Ánh sáng dẫn đường cho dân ngoại” (Lc
2:32), một trong những dấu chỉ đầu tiên là Chúa Giêsu đã đến với muôn dân, ở mọi
quốc gia, mọi sắc tộc. Việc Thiên Chúa làm cho thế giới thì không giới hạn,
riêng tư cho bất cứ ai hoặc bất cứ nơi nào.
Tại quê hương của các ngài, nơi miền đất ngoại xa xôi, ba vị
đang sống trong khung cảnh huy hoàng, ấm cúng, đấy đủ tiện nghi, nhưng các ngài
cảm thấy bồn chồn, thắc mắc như thiếu thốn, mất mát cái gì. Bất chấp khó khăn
hiểm nguy, các ngài liều mình đi tìm biết cho ra sự thật như đã chiêm nghiệm
thấy. Không như những mục đồng, ba vua phải làm một cuộc hành trình dài, phải
đối dầu với biết bao hiểm nguy gian khổ mới đạt được mục đích.
Các mục đồng cũng gặp những nghịch cảnh, nhưng được chuẩn bị
nhờ các thiên thần thông báo cho biết chúa Hài Đồng sinh ra. Khi đã vượt qua mọi
sợ hãi, các mục đồng chỉ việc đi bộ qua cánh đồng là tới Bethlehem và gặp được
hài nhi Giêsu, không phải lặn lội đường xá xa xôi. Quả là một cuộc hành hương
tình cảm, đầy thơ mộng mà chúng ta thường thấy nơi máng cỏ chúng ta làm mỗi năm.
Đối với ba nhà thông thái từ phương Đông là những người ngoại đúng nghĩa, đã
được hướng dẫn không phải chỉ do sự khôn ngoan và hiểu biết của mình về ngôi sao
lạ, mà còn được soi sáng bởi Kinh Thánh của người Do Thái, là Cựu Ước.
Ý nghĩa này rất quan trọng. Chúa Kitô kêu gọi tất cà mọi dân
tộc trên khắp thế giới, dân ngoại cũng như dân Do Thái, hãy bước theo Người.
Chúng ta có thể nói rằng Jerusalem và Cựu Ước là điểm khởi đầu cuộc hành hương
của dân ngoại đi tìm đức tin nơi Chúa Giêsu. Dân chúng trong thị trấn này, ngay
cả chính vua Herod, đã là dụng cụ dẫn đường cho ba vua đến gặp Chúa Kito !
CÂU CHUYỆN BI THƯƠNG CỦA MỘT NGƯỜI
LỚN
Tin Mừng Thánh Mathiêu cho chúng ta thấy ngay từ lúc khởi đầu
câu chuyện, chúa Giêsu hài đồng là vua dân Israel đã được một số người hân hoan
chào mừng, nhưng đồng thời lại có một số người khác lo sợ. Bởi vì khi biết tin
có vua Do Thái sinh ra, Herod đã cho triệu tập tất cả thân hào nhân sĩ trong dân
lại để tham khảo ý kiến, tìm hiểu xem hài nhi sinh ra ở đâu (Mt 2:3-4). Thánh
Mathiêu đã gọi “tất cả các thầy cả thượng thẩm và các luật sĩ trong dân lúc đó”
là những cố vấn của ông vua thâm hiểm Herod.
Có thể là họ đã hành động nhiều hơn là trả lời những câu hỏi
của vua thắc mắc về thần học. Thánh Mathiêu chắc chắn đã có ám chỉ điều gì đó.
Lúc đầu, họ tỏ ra bối rối vì lời ba nhà thông thái nói về biến cố đấng thiên sai
sinh ra. Dù biết Herod bắt đầu nghi ngại về ngai vàng của mình, ba vua cũng nhận
ra là ông vua này cũng chẳng tử tế gì với con trẻ là “Vua dân Do Thái” vừa mới
sinh ra.
Tiết lộ cho Herod biết nơi đấng thiên sai sinh ra, các cố vấn
đã tỏ ra là những cộng sự viên rất tích cực trong ý đồ gây tội ác. Chính họ,
không phải là Herod, đã đưa ý kiến giết “Vua dân Do Thái”. Chính “các thầy cả
thượng thẩm và các bô lão trong dân” là những người đã âm mưu bắt và giết Chúa
Giêsu (Mt 26:3-5,47; 27:1-2,12,20); Các luật sĩ thì nêu ra luật để có lý do bắt
giết Chúa (26:57; 27:41). “Hắn là tên rất nguy hiểm cho ngôi vị của hoàng đế
Herod và cho chúng tôi”, một thần quyền của nhiều người..
Hành động tiêu cực của Herod và các thầy cả thượng thẩm và
luật sĩ đã biến câu chuyện Hài Nhi thành một pho sách Tin Mừng thực sự như chúng
ta thấy. Nếu đọc cẩn thận, chúng ta sẽ thấy câu chuyện chúa hài đồng Giêsu không
còn là câu chuyện thần tiên về trẻ nít mà quả là câu chuyện bi thương của người
lớn. Quan sát khung cảnh ngày Lễ Giáng Sinh, chúng ta đã thấy một dấu hiệu chết
chóc, như ít ngày sau khi Chúa sinh ra thánh Giuse đã phải vội vàng mang chúa
Giêsu và mẹ Maria trốn sang Ai Cập để tránh cái chết do vua Herod âm mưu, và lúc
cuối đời về cái chết hy sinh khó có thể tránh của “vua mới sinh ra này” do chính
các kỳ mục, thượng thẩm, luật sĩ và dân Do Thái giết treo trên thập giá.
Theo thánh Mathiêu, chúng ta thấy ngay từ khởi đầu câu chuyện,
đức Giêsu đã được chào đón nồng nhiệt bởi một số người nhưng cũng làm một số
người phải lo sợ. Đối với những người lúc nào cũng để ý đến những dấu chỉ thời
gian và không gian, thì sự xuất hiện của chúa Giêsu là bước đầu của cuộc hành
trình đầy mạo hiểm đi tìm đức tin và sự sống.
ĐI TÌM CHÚA KITO NGÀY NAY: VUI MỪNG
Một con trẻ vừa sinh ra thì cũng là lúc quyền lực của tử thần
xuất hiện. Vua Herod làm bộ cộng tác với ba nhà thông thái nhưng trong lòng đầy
gian hiểm, muốn kết thúc cuộc hành trình của họ đi tìm sự sống vĩnh cửu. Trọng
tâm của câu chuyện đầy vẻ trái nghịch. Hài Nhi là biểu tượng của Vui Mừng, nhưng
Herod lại sợ hãi niềm “vui mừng của muôn dân”.
Nền văn hóa sự chết của xã hội hiện nay càng ngày càng sợ sự
sống con người, mà đáng lẽ phải là nỗi vui mừng. Chúng ta phải tái cam kết giữ
và bảo tồn sự sống, khuyến khích, chúc phúc nó và cám ơn Chúa vì đã cho chúng ta
quà tặng quí giá này.
Một số chúng ta có lẽ chỉ cố gắng đi tìm Hài Nhi Giêsu sau
cuộc hành trình dài gian khổ giống như ba vị vua trong Tin Mừng. Những khôn
ngoan của người đời và vẻ hào nhoáng bề ngoài của Giáo Hội cũng nên dẹp bỏ.
Chúng ta cần chấp nhận hy sinh để tìm cho ra ý nghĩa thâm sâu nhất và bằng an
thực là Chúa Kitô. Đa số những vị khôn ngoan đã làm những cuộc hành trình đặc
biệt gian khổ để tìm kiếm cho ra một ý nghĩa vĩnh cửu nào đó.
Người dân bình thưòng đi tìm Chúa bằng cách vượt qua cánh
đồng như những kẻ chăn chiên đã làm. Họ mang theo sự nghèo nàn, lòng khiêm tốn
và cởi mở đơn sơ của họ. Sự thông thái, khôn ngoan, quyền lực, uy tín và kiêu
căng thường đưa tới tuyệt vọng. Những kẻ dựa vào thế quyền và đi theo thế quyền
để được yên thân, thoải mái, được trọng vọng vì nghĩ rằng họ khôn ngoan, thông
minh, có khi lại nói ‘họ có Chúa Thánh Thần soi sáng’. Nhưng có biết đâu họ đã
tự dối mình, nghe theo lời đường mật, lừa phỉnh của Herod đã giết Chúa. Những
người như vậy, họ tin tưởng họ có thể có ngay lập tức sự thật cuối cùng và có
thể làm sáng tỏ những điều họ nghĩ. Nhưng họ lại thường đi vào con đường cùng
trống vắng hoặc bị lạc vào sa mạc cô quạnh, ích kỷ, thiếu thốn đủ thứ và tuyệt
vọng.
Cuối cùng, ba vua đã đi theo con đường riêng của họ, vì họ đã
từ chối không để cho dối trá mê hoặc. Họ sửng sốt vui mừng vì ngôi sao trên trời
mà họ đã tin tưởng lại xuất hiện. Đây không phải chỉ là tả cảnh lúc Chúa sinh ra
mà là thời đại của chúng ta. Khi chúng ta tìm ra được sự vui mừng thực sự ở giữa
bóng tối ghê rợn, giữa thất vọng, dửng dưng và vô nghĩa thì chỉ còn cách duy
nhất là “quì gối và thờ lạy”.
Nếu chúng ta khôn ngoan đủ, chúng ta hãy hành sử như ba vua
khôn ngoan. Khi chúng ta nghe thấy tiếng nói của tử thần, của sợ hãi và của dối
trá, chúng ta hãy bình tâm, lấy can đảm đi theo con đường của mình là Vui Mừng.
Ngôi sao trên trời và cuộc hành trình sẽ dẫn đưa chúng ta tiến bước, bằng con
đường mới, con đường thật của Chúa để tới gặp Hài Nhi Ánh Sáng và Hoàng Tử Hòa
Bình, là đấng hoàn thành niềm hy vọng sâu xa nhất của loài người và ước vọng ánh
sáng, công lý, hòa bình và tình thương yêu..
ĐÔI LỜI KẾT: TIẾP TỤC CUỘC HÀNH
TRÌNH
Để kết luận bài suy niệm, xin mượn lời của một đại văn hào
Công Giáo người Pháp Georges Bernanos (1888-1948) đã nói rất bay bướm về ngày
đại lễ này ở thời đại chúng ta:
“Từ khởi đầu, Giáo Hội của Ta đã là Giáo Hội ngày nay, và nó sẽ như vậy cho đến
tận thế, là một gương xấu cho những kẻ mạnh mẽ, một thất vọng cho những kẻ yếu
đuối, là thử thách và an ủi cho những ai có đời sống nội tâm dồi dào, biết tìm
kiếm nơi mình không gì khác ngoài chính Ta.
“ Đúng vậy (….) bất cứ ai muốn tìm Ta ở đâu thì sẽ thấy Ta ở
đó; nhưng họ sẽ phải tìm, và Ta sẽ ẩn tránh kỹ hơn là người ta tưởng, hơn cả một
vài linh mục của ta đã chỉ dạy cho bạn biết. Cũng còn khó khăn mới khám phá ra
Ta hơn là Ta đã ở trong hang bò lừa nhỏ bé ở Bethlehem đối với những ai sẽ không
đến với Ta một cách khiêm tốn theo bước chân của các mục đồng và của ba nhà
thông thái.
“ Thực sự là những lầu đài đã được xây vì Vinh Dự Ta với
những bao lơn và hàng cột bao quanh vô số kể, được chiếu sáng huy hoàng chói lọi
suốt ngày đêm, có lính canh gác đứng nghiêm chào. Nhưng nếu bạn muốn tìm Ta ở đó
thì việc khôn khéo là phải làm như họ đã làm trên con đường xưa phủ đầy tuyết ở
Judea, và chỉ hỏi điều mà bạn cần: Một vì sao và một trái tim tinh tuyền.”
Fleming Island, Florida
Jan 2019