Giống như câu chuyện dụ ngôn về người gieo giống
và hạt giống trong bản văn Tin mừng tuần trước, hôm nay Chúa Giêsu cũng dùng
các câu chuyện dụ ngôn khác để thách thức người nghe phải suy nghĩ. Ở đây Chúa
Giêsu kể dụ ngôn thứ hai về việc gieo hạt giống, lần này là về hai người gieo
giống - một người gieo hạt giống để mọc lên lúa tốt, và kẻ thù gieo cỏ lùng vào
giữa lúa tốt.
Đối với dụ ngôn này, Chúa Giêsu cũng đưa ra một
cách giải thích cho các môn đệ một cách riêng tư. Giống như chuyện dụ ngôn về
người gieo giống, trong chuyện dụ ngôn về lúa tốt và cỏ lùng này, Chúa Giêsu đưa
ra một cách nhìn về sự chống đối Ngài, về sự tồn tại dai dẳng của sự dữ trên thế
giới, đồng thời cũng cho thấy cách giải quyết đầy lòng thương xót nhẫn nại của
Ngài.
1. Lúa tốt
và cỏ dại
Người gieo giống đã gieo hạt giống tốt trên
cánh đồng của mình để có một mùa lúa bội thu. Nhưng trong đêm tối, một kẻ thù
đã đến và gieo cỏ dại vào giữa lúa tôt. “Khi
lúa mọc lên và trổ bông, thì cỏ lùng cũng xuất hiện” (13:26).
Mátthêu sử dụng thuật ngữ Hy Lạp ζιζανια - zizania,
theo thuật ngữ thực vật hiện đại đó là cỏ dại. Tuy nhiên, điều mà Mátthêu rất
có thể đề cập đến là cỏ mọc lẫn lộn với lúa hay một giống cỏ làm hại lúa, một
loại cỏ dại độc hại trông gần giống với lúa mì và có rất nhiều ở Israel. Sự
khác biệt giữa cỏ lùng và lúa mì thật chỉ rõ ràng khi chúng trưởng thành và các
bông lúa xuất hiện. Bông lúa mì thật nặng và trĩu xuống, trong khi bông cỏ lùng
đứng thẳng.
Khi đầy tớ của chủ nhà nhận thấy cỏ dại, phản ứng
đầu tiên của người ấy là đặt câu hỏi về chất lượng của hạt giống. “Thưa ông, không phải ông đã gieo giống tốt
trong ruộng ông sao? Thế thì cỏ lùng ở đâu mà ra vậy?” (Mt 13:27) Khi người
chủ trả lời rằng: “Kẻ thù đã làm đó!”
(Mt 13: 28), những người đầy tớ lo lắng giải quyết vấn đề, nhổ tận gốc những loại
cỏ dại khó chịu đó. Nhưng người chủ ngăn cản những người giúp việc: “Đừng, sợ rằng khi gom cỏ lùng, các anh làm bật
luôn rễ lúa. Cứ để cảhai cùng lớn lên cho tới mùa gặt. Đến ngày mùa, tôi sẽ bảo
thợ gặt: hãy gom cỏ lùng lại, bó thành bó mà đốt đi, còn lúa, thì hãy thu vào
kho lẫm cho tôi” (13:28-30).
Sau đó, Chúa Giêsu cho các môn đệ biết hầu hết
mọi chi tiết của dụ ngôn tượng trưng cho điều gì: “Kẻ gieo hạt giống tốt là Con Người. Ruộng là thế gian. Hạt giống tốt,
đó là con cái Nước Trời. Cỏ lùng là con cái Ác Thần. Kẻ thù đã gieo cỏ lùng là
ma quỷ. Mùa gặt là ngày tận thế. Thợ gặt là các thiên thần” (13:37-39). Tuy
nhiên, Chúa Giêsu không nói những người đầy tớ đại diện cho ai.
Có lẽ những người đầy tớ đại diện cho các môn đệ,
hoặc bất cứ ai nghe dụ ngôn này và cách giải thích của Ngài. Ai trong chúng ta lại
không đặt câu hỏi tại sao Thiên Chúa lại cho phép điều ác lớn lên và phát triển?
Ai trong chúng ta lại không muốn tự mình giải quyết vấn đề và nhổ tận gốc cái
ác ở giữa chúng ta? Người chủ ngăn không cho đầy tớ làm bất cứ điều gì tương tự.
Một mặt, không dễ phân biệt cỏ dại với lúa mì, mặt khác, rễ của chúng đan xen
vào nhau dưới mặt đất. Nhổ tận gốc cỏ dại cũng sẽ nhổ bật gốc lúa tốt, gây thiệt
hại cho mùa màng nhiều hơn là cứ để cỏ dại mọc lên.
Chúa Giêsu nói rằng thợ gặt - chứ không phải những
người đầy tớ - sẽ lo việc này vào mùa gặt. “Con
Người sẽ sai các thiên thần của Ngài tập trung mọi kẻ làm gương mù gương xấu và
mọi kẻ làm điều gian ác, mà tống ra khỏi Nước của Ngài, rồi quăng chúng vào lò
lửa; ở đó, chúng sẽ phải khóc lóc nghiến răng. Bấy giờ người công chính sẽ chói
lọi như mặt trời, trong Nước của Cha họ” (13:41-43). Chính các thiên thần -
chứ không phải bất cứ con người nào - là những người được phép nhổ cỏ dại ra khỏi
lúa tốt.
2. Chướng
ngại vật
Chúng ta có thể thấy bản văn Tin mừng này phân
chia ra hai nhóm người và điều này làm cho chúng ta lo ngại. Dường như có hai
nhóm người trên thế giới - con cái của Nước Trời và con cái của ma quỷ, lúa tốt
và cỏ dại - và số phận của họ đã được ấn định ngay từ đầu. Chúa Giêsu nói rằng
vào cuối thời đại, các thiên thần sẽ “tập
trung mọi kẻ làm gương mù gương xấu và mọi kẻ làm điều gian ác” (ςκανδαλo - gương mù gương xấu) rồi quăng chúng vào lò lửa” (Mt13:41-42).
Ở một chỗ khác, Chúa Giêsu cảnh báo những ai gây ra cớ vấp phạm (σκανδαλιστής - người gây ra cớ vấp phạm) trước mặt bất cứ “kẻ
bé mọn” nào rằng thà buộc cối đá vào cổ chúng và dìm xuống biển còn hơn: “Nhưng ai làm cớ cho một trong những kẻ bé mọn
đang tin Thầy đây phải sa ngã, thì thà treo cối đá lớn vào cổ nó mà xô cho chìm
xuống đáy biển còn hơn. Khốn cho thế gian, vì làm cớ cho người ta sa ngã. Tất
nhiên phải có những cớ gây sa ngã, nhưng khốn cho kẻ làm cớ cho người ta sa ngã”
(Mt 18:6-7). Tương tự như vậy, Chúa Giêsu cảnh báo rằng nếu bàn tay, bàn chân
hoặc mắt của bạn khiến bạn phạm tội (σκανδαλιζω - gây tai tiếng), tốt hơn là chặt
hoặc móc nó ra vì thà mù hoặc què cụt thân thể mà được vào cuộc sống đời đời,
còn hơn là bị ném vào “ngọn lửa địa ngục” với thân xác nguyên vẹn: “Nếu tay hoặc chân anh làm cớ cho anh sa ngã,
thì hãy chặt mà ném đi; thà cụt tay cụt chân mà được vào cõi sống, còn hơn là
có đủ hai tay hai chân mà bị ném vào lửa đời đời. Nếu mắt anh làm cớ cho anh sa
ngã, thì hãy móc mà ném đi; thà chột mắt mà được vào cõi sống, còn hơn là có đủ
hai mắt mà bị ném vào lửa hoả ngục” (18:8-9).
Tất nhiên, đây là cách nói cường điệu, nhằm để
chúng ta nhận ra mức độ nghiêm trọng của bất cứ điều gì đưa dẫn chúng ta hoặc
người khác phạm tội. Cách nói này dường như gợi ý rằng một cớ gây vấp phạm có
thể là một điều gì đó ở trong lòng dạ con người hơn là thân thể của họ. Chúng ta
biết rằng không phải tay, chân hay mắt của chúng ta thực sự khiến chúng tôi phạm
tội. Tội lỗi phát xuất từ lòng người (καρδιά – kardia – lòng dạ), tiếng Hy Lạp
ám chỉ nội tâm, tâm trí và ý chí: “Những
cái gì từ miệng xuất ra, là phát xuất tự lòng, chính những cái ấy mới làm cho
con người ra ô uế. Vì tự lòng phát xuất những ý định gian tà, những tội giết
người, ngoại tình, tà dâm, trộm cắp, làm chứng gian và vu khống. Đó mới là những
cái làm cho con người ra ô uế; còn ăn mà không rửa tay thì không làm cho con
người ra ô uế” (Mt 15:18-20). Không người nào có thể nhổ bỏ nội tâm của ai
đó như nhổ bỏ một thứ cỏ dại.
Có lẽ khi Chúa Giêsu nói rằng các thiên sứ sẽ
gom tất cả các “kẻ làm gương mù gương xấu
và mọi kẻ làm điều gian ác” để đốt trong lửa, Ngài muốn nói rằng mọi thứ
bên trong chúng ta gây ra tội lỗi sẽ bị thiêu cháy.
Tuy nhiên, ở một chỗ khác, dù Chúa Giêsu nói với
Phêrô: “Satan, lui lại đàng sau Thầy! Anh
cản lối Thầy, vì tư tưởng của anh không phải là tư tưởng của Thiên Chúa, mà là
của loài người” (Mt 16: 23), nhưng Chúa Giêsu không từ bỏ ông; trái lại,
Ngài giao phó tương lai sứ mạng của mình cho ông và những môn đệ khác của Ngài,
như quên đi những lời mạnh mẽ Ngài đã nói và sự chối bỏ của Phêrô, cũng như sự
bỏ chạy của các môn đệ khác.
Vì vậy, câu chuyện dụ ngôn không nên được nhấn
mạnh theo nghĩa đen. Ai cũng biết, trong thế giới, cỏ dại không bao giờ trở
thành lúa mì. Tuy nhiên, câu chuyện của Mátthêu mang lại hy vọng ngay cả cho những
người vấp ngã, ngay cả đối với người mà Chúa Giêsu gọi là “chướng ngại cản lối”!
3. Việc của
Chúa - Không phải việc của chúng ta
Dụ ngôn về cỏ lùng, một dụ ngôn độc nhất của thánh Mátthêu trong số bốn sách Tin mừng quy điển,
(Mt 13:24-30), cho chúng ta thấy thánh Mátthêu tin rằng thời điểm hiện nay là
thời kỳ ân sủng, trong đó Thiên Chúa cho phép cỏ lùng và lúa mì cùng nhau phát
triển và chỉ mình Thiên Chúa mới là Đấng có quyền phán xét cái nào tốt, cái nào
xấu. Vì vậy, chúng ta không được phán xét lẫn nhau, nhưng chúng ta phải sống ý
thức rằng việc sàng sảy này sẽ xảy đến trong bàn tay của Thiên Chúa.
Có lẽ trong hội thánh của Mátthêu có một số
“người nhổ cỏ” quá nhiệt tình muốn thanh tẩy cộng đoàn bằng cách nhổ tận gốc hạt
giống xấu. Đây dường như là một cám dỗ cho những người theo Chúa Giêsu trong mọi
thời đại. Chúng ta muốn nhổ cỏ dại cho mau, chúng ta cho rằng mình chắc chắn biết
sự khác biệt giữa cỏ dại và lúa mì, giữa người tốt lành và kẻ tội lỗi, và chúng
ta biết cách đối phó với cỏ dại! Chúng ta không kiên nhẫn lắm. Chúng ta không
thích chờ đợi Thiên Chúa mà thay vào đó, chúng ta tìm cách tự mình giải quyết vấn
đề. Chúng ta say mê làm bất cứ điều gì chúng ta nghĩ rằng cần thiết để khiến mọi
thứ trở nên “đúng”. Và chúng ta làm điều này bằng bất cứ cách nào, tin chắc rằng
mục tiêu của chúng ta là chính nghĩa, rằng chúng ta đang ở “phía đúng của lịch
sử” và có trách nhiệm “thay đổi thế giới” vì Thiên Chúa!
Dụ ngôn của Chúa Giêsu cho thấy rõ rằng bất cứ nỗ
lực nào nhằm nhổ tận gốc cỏ dại sẽ chỉ gây thêm thiệt hại cho mùa màng. Điều
này đã diễn ra quá nhiều lần trong các cộng đoàn lớn nhỏ của Giáo hội, với một
số người quyết tâm loại trừ bất cứ ai không đồng ý với cách giải thích “đúng” của
mình, chẳng hạn về lối sống đạo, về thực hành phụng vụ hoặc quan điểm về một vấn
đề cụ thể. Cũng có những người đưa ra các tuyên bố phán xét những người ngoài Giáo
hội - chẳng hạn như những người theo tín ngưỡng khác - tuyên bố họ đã bị định sẵn
án phạt đời đời. Cho dù sự phán xét như thế có xảy ra trong hay ngoài Giáo hội,
thì nó cũng gây thiệt hại nghiêm trọng cho Giáo hội và sứ mạng của Giáo hội.
Chúa Giêsu nói rõ rằng chúng ta không thể chắc
chắn ai là “lúa tốt” hay ai là “cỏ lùng”. Trên thực tế, sự
phán xét của Thiên Chúa về những vấn đề này sẽ khiến nhiều người ngạc nhiên:
· “Trong
ngày ấy, nhiều người sẽ thưa với Thầy rằng: "Lạy Chúa, lạy Chúa, nào chúng
tôi đã chẳng từng nhân danh Chúa mà nói tiên tri, nhân danh Chúa mà trừ quỷ, nhân
danh Chúa mà làm nhiều phép lạ đó sao? " Và bấy giờ Thầy sẽ tuyên bố với họ:
Ta không hề biết các ngươi; xéo đi cho khuất mắt Ta, hỡi bọn làm điều gian ác!”
(Mt 7:21-23).
· “Tôi nói
cho các ông hay: Từ phương đông phương tây, nhiều người sẽ đến dự tiệc cùng các
tổ phụ Ábraham, Idaác và Giacóp trong Nước Trời. Nhưng con cái Nước Trời thì sẽ
bị quăng ra chỗ tối tăm bên ngoài, ở đó người ta sẽ phải khóc lóc nghiến răng”
(Mt 8:11-12).
Tạ ơn Chúa, sự phán xét đó không tùy thuộc vào
chúng ta! Chúng ta có thể để việc nhổ cỏ cho các thiên thần, các sứ giả của
Chúa, và tiếp tục sứ mạng mà Chúa Giêsu đã giao cho chúng ta - công bố Tin mừng
về Nước Trời đang đến gần.
Phêrô Phạm Văn Trung.