Trần Mỹ Duyệt
“Happy Birthday mom”. Những lời đầy cảm xúc, chân tình và yêu
thương này các con tôi mỗi năm một lần chúng đã nói, và đã hát mừng mẹ của
chúng trong ngày mừng sinh nhật của nàng, mỗi khi chiếc bánh sinh nhật được đem
ra. Mom – mẹ là người đã cưu mang, sinh thành, nuôi dưỡng và giáo dục chúng.
Người đã cùng với tôi đem chúng vào đời, cho chúng một hình hài, chia sẻ với
chúng những di sản tinh thần cũng như thể chất của chúng tôi. Riêng tôi, vì
mang thân phận xa quên, sống cô đơn nơi miền đất tạm dung kể như hơn nửa đời
người, nên cũng chỉ được vài lần nói với mẹ thân yêu của mình: “Happy Birthday
mom” – Chúc mừng sinh nhật mẹ, mỗi khi có dịp về thăm mẹ.
Những lần như vậy, mặc dù là ngày vui, nhưng phần đông những
người mẹ lại có những giọt nước mắt lăn tăn trên gò má. Những giọt nước mắt
hạnh phúc, những giọt nước mắt buồn vui lẫn lộn. Vui vì thấy những hoa trái của
mình ngày nay đã lớn khôn, đã vào đời, và đã thành đạt. Buồn vì nghĩ đến những
đứa con bệnh tật, những đứa con không may mắn, và những đứa con vẫn còn đang
lang thang chưa tìm được cho mình một bến đỗ, chưa thành công, cũng như chưa có
được một tương lai hứa hẹn, ít là dưới con mắt của người mẹ.
Với những Kitô hữu, ngoài người mẹ trần gian, chúng ta còn có
một người Mẹ tinh thần, người Mẹ được trao ban gắn liền với cuộc đời trần thế,
cũng như mật thiết trong chương trình cứu độ của Thiên Chúa, đó là Mẹ Maria.
Chúng ta có được người Mẹ này vì trên thánh giá, trước giờ tử nạn, Chúa Giêsu
đã ban cho chúng ta: “Hỡi con, này là Mẹ con”, và Hỡi bà, này là con bà” (x.
Gioan 19:26-27). Đó là những lời trăn trối! Đó là tất cả những gì còn lại của
Đấng Cứu Thế muốn trao lại cho nhân loại trước khi trút hơi thở cuối.
Và hôm nay, cùng với toàn Giáo Hội, toàn thể đất trời, con mừng
sinh nhật Mẹ “Happy Birthday Mom”.
Tóm Lược Lịch Sử
Thật ra, chẳng ai biết rõ ngày chào đời của Đức Trinh Nữ Maria.
Trải qua hơn 2000 năm rồi, làm sao ghi lại cho rõ? Nhưng những di tích lịch sử
còn được tìm thấy, đã cho biết ngày 8 tháng 9 là ngày Sinh Nhật của Đức
Mẹ.
Ngay từ đầu thế kỷ VI, Giáo Hội Công Giáo đã bắt đầu cử hành
việc mừng kính này. Giáo Hội Đông Phương đã chọn Tháng 9 để mừng, vì tháng 9
cũng là tháng khai sinh Giáo Hội này. Ngày 8 tháng 9 đã được chọn vì 8 tháng 12
trước đó là ngày Đầu Thai Vô Nhiễm Nguyên Tội của Mẹ. Những tin tức này căn cứ
vào những gì được ghi trong Ngoại Thư Kinh của Giacôbê (the apocryphal Protoevangelium
of James) viết vào khoảng đầu thế kỷ II, được đặt tên
“Việc Sinh Hạ Đức Maria” (De nativitate Mariae). Sách được biên soạn bởi một
người tự nhận là Giacôbê, anh cùng cha khác mẹ với Đức Giêsu.
Theo tài liệu này, song thân của Đức Maria là Gioankim và Anna.
Thân phụ là một người giầu có trong 12 chi tộc của Israel. Cả hai đã
kết hôn lâu năm nhưng vẫn không có con, mặc dù ông bà hằng đêm ngày liên lỷ cầu
xin Chúa cho được một người con. 1 Sau cùng, các ngài đã
được lời hứa rằng họ sẽ sinh một người con nằm trong chương trình cứu độ của
Thiên Chúa. Và việc ra đời của Đức Maria đã cho thấy phù hợp với nhiều chứng
dẫn trong Phúc Âm, và cũng đã nói lên sự quan phòng rất đặc biệt của Thiên Chúa
trong đời sống của Đức Maria ngay từ khởi đầu.
Nơi sinh của Đức Mẹ là Sepphoris nước Israel. Tại nơi này, vào
thế kỷ V một vương cung thánh đường đã được xây để tôn kính Đức Maria. Người ta
đoán rằng ngôi nhà thờ này được cung hiến vào ngày 8 tháng 9; tương tự như lễ
dâng Đức Mẹ vào đền thờ được mừng vào ngày 21 tháng 11 vì kính nhớ lễ cung hiến
một thánh đường tại Giêrusalem năm 543.
Một số tài liệu khác thì ghi rằng nơi sinh của Đức Mẹ là
Nazareth, và một số khác nữa lại cho là gần Cửa Chiên (Sheep Gate) ở
Giêrusalem. Như phần đông những người giầu có như Gioankim, thường sống tại
Giuđêa và Galilêa, vì vậy cũng có tài liệu cho rằng, Đức Maria được sinh ở vùng
này. 2
Lễ Sinh Nhật Đức Mẹ
Phụng vụ đầu tiên nối tiếp với việc tôn kính Đức Trinh Nữ Maria
của thế kỷ VI trong dịp cung hiến the Basilica Sanctae Mariae ubi nata
est, ngày nay là Thánh đường Thánh Anna tại Giêrusalem. Thánh đường này
được xây vào thế kỷ V, trên một nơi gọi là Ao Chiên và được cho là nhà của cha
mẹ của Maria. 3 Tại Roma, lễ này được đem về từ các
tu sỹ Đông Phương, và tiếp tục cho đến cuối thế kỷ thứ VII. 4
Theo những mẩu truyện có tính cách huyền thoại, linh thánh, Giáo
Hội ở Angers nước Pháp tuyên bố rằng Thánh Maurilius đã thiết lập lễ Sinh Nhật
Đức Mẹ tại Angers trên một mặc khải vào năm 430. Theo đó, vào đêm 8 tháng 9,
một người đã nghe thấy các thiên thần ca hát trên các tầng trời. Ông ta đã hỏi
và được cho biết đó là Sinh Nhật của Đức Trinh Nữ Maria rất thánh. Các thiên
thần cũng bảo người này hãy cùng với cơ binh thiên thần vui mừng vì Thánh Nữ
Đồng Trinh đã được sinh ra trong đêm này. Nhưng truyền thống này đã bị không có
những chứng cứ lịch sử. 5
Một giả thuyết khác cho rằng tại Đông Phương trước kia, ngày 8
tháng 9 trùng vào những ngày đầu năm dân sự, do đó, các tín hữu đã muốn nhớ đến
Đức Mẹ trong ngày đó. Rồi từ Đông Phương, lễ Sinh Nhật Đức Mẹ được truyền bá
sang Tây Phương vào khoảng giữa thế kỷ VI hoặc đầu thế kỷ VII. Và từ thế kỷ VI,
cả Giáo Hội Đông Phương và Tây Phương đã cử hành lễ mừng Sinh Nhật
Đức Mẹ. Nhưng đến thế kỷ X, lễ này mới được phổ biến phắp nơi và trở thành một
trong các lễ chính mừng kính Đức Mẹ.
Vào thế kỷ XII, lễ này còn thêm tuần bát nhật, theo lời hứa của
các Đức Hồng Y họp mật nghị để bầu giáo hoàng. Các ngài hứa sẽ thiết lập tuần
bát nhật để tạ ơn Đức Mẹ nếu có thể vượt qua được các chia rẽ vì cuộc vận động
của vua Frédéric và sự bất mãn của dân chúng. Đức Giáo Hoàng Célestinô V đắc
cử, nhưng ngài chỉ cai quản có 18 ngày, nên chưa thực hiện được lời hứa, mãi
đến giữa thế kỷ XIII, Đức Innôcentê mới hoàn thành lời hứa này.
Vẫn theo Ngoại Thư Kinh của Giacôbê. Vào thế kỷ thứ VI, Thánh
Rômanô (của Giáo Hội Hy Lạp) đã sáng tác một thánh thi phác họa lại trích đoạn
của sách Tin Mừng. Truyền thống cho rằng, lễ này có thể đã phát xuất ở Syria
hoặc Palestin vào đầu thế kỷ VI, vì sau Công Đồng Êphêsô việc tôn kính Mẹ Thiên
Chúa (Theotokos) được phổ biến mạnh mẽ đặc biệt là ở Syria. Giáo Hội Rôma chấp
nhận lễ này vào thế kỷ VII. Vào đầu thế kỷ VIII, Thánh Anrê đảo Crêta đã giảng
nhiều bài giảng về lễ này. Lễ này được tìm thấy trong các sách Bí tích Gêlasiô
(thế kỷ VII) và Grêgôriô (thế kỳ VIII đến IX). Giáo Hoàng Sergiô I đã ra lệnh
đọc một kinh cầu và rước kiệu cho lễ này.
Vì Sinh Nhật của Đức Maria xuất hiện trong Ngoại Thư Kinh nên
Giáo hội Tây Phương chậm chấp nhận lễ này. Nó không được đề cập trong các lịch
như Lễ Maria Hồn Xác Lên Trời theo Lịch Gốt-Gallican, Lịch Luxeuil, Lịch Tôlêđô
của thế kỷ X và Lịch Môzaráp. 6
Nhưng Giáo Hội Hy Lạp, apodosis (ngày bế mạc của thời gian mừng
đại lễ) kết thúc vào ngày 12 tháng 9, vì lễ này và lễ trọng suy tôn Thánh Giá
là ngày 13 và 14 tháng 9. Những người Cốp ở Ai Cập và người Abyssinia cử hành
Lễ Sinh Nhật Đức Maria vào ngày 1 tháng 5 và tiếp tục lễ này dưới tên “Hậu duệ
của Giacóp” trong vòng 33 ngày. Họ cũng kỷ niệm nó vào đầu mỗi tháng. 7
Ý Nghĩa Ngày Sinh Nhật Đức Mẹ
Phụng vụ Giáo Hội Công Giáo không mừng sinh nhật của bất cứ vị
thánh nào, ngoại trừ sinh nhật Chúa Giêsu, sinh nhật Đức Maria, và sinh nhật
Gioan Tiền Hô,. Đối với Giáo Hội, ngày sinh nhật của các thánh là ngày mà các
ngài qua đời - ngày về với Chúa, không phải là ngày sinh.
Thánh Augustine đã liên kết ngày sinh của Đức Maria với chương
trình cứu chuộc của Chúa Giêsu. Thánh nhân nói với thế giới là hãy vui lên và
chiếu sáng ánh sáng của ngày sinh này. “Mẹ là bông hoa từ đó đã nở ra từ cây
huệ quí trong thung lũng. Qua sinh nhật của Mẹ, bản tính đã thừa hưởng từ cha
mẹ đầu tiên của chúng ta được biến đổi.” (She is the flower of the field from
whom bloomed the precious lily of the valley. Through her birth the nature
inherited from our first parents is changed.) Trong lời nguyện mở đầu thánh lễ
kính Sinh Nhật Đức Mẹ, Giáo Hội đã hướng về Ngày Sinh Nhật của Con Đức Maria
như bình minh cứu chuộc của chúng ta.
Lý do chính mừng kính ngày Mẹ chào đời, theo Thánh Giáo Hoàng
Gioan Phaolô II, vì đây là “ngày mà niềm hy vọng và vầng hồng Cứu Rỗi ló dạng
trên trần gian, vì từ Mẹ mọc lên Mặt Trời công chính là Chúa Kitô, Chúa chúng
ta.” Theo Ngài, Đức Mẹ đã đóng một vai trò không thể thiếu trong chương trình
cứu rỗi của Thiên Chúa. Do đó, ngày sinh của Mẹ báo hiệu ngày sinh của Đấng Cứu
Thế, và nhờ đó mới có ngày chúng ta được tái sinh làm con cái Thiên Chúa. Vì
thế, ngày Sinh Nhật của Đức Mẹ là ngày mà cả trời đất phải vui mừng. 8
----------
Tài liệu tham khảo:
Wikipedia, the free encyclopedia
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
1. The
Birth of the Blessed Virgin Mary", Catholic News Agency.
2. "Nativity
of the Virgin Mary the Theotokos", Saint George Greek Orthodox Cathedral,
Greenville, South Carolina". Archived from the
original on 2016-10-19. Retrieved 2016-04-03.
3. Roten
S.M., Johann G., The History of the Liturgical Celebration of Mary's Birth Archived September
9, 2012, at the Wayback
Machine.
4. Valentini,
A. "Birth of Mary", Dictionary of Mary, Catholic Book
Publishing Company, New York, 1985.
5. One or more of the preceding sentences incorporates text from
a publication now in the public
domain: Holweck, Frederick (1911). "Feast
of the Nativity of the Blessed Virgin Mary". In Herbermann,
Charles (ed.). Catholic
Encyclopedia. Vol. New York: Robert Appleton Company.
Retrieved 3 April 2016.
6. Nguyễn Thành Thống (2009). Đức Trinh Nữ Maria.
Nhà xuất bản Tôn Giáo. tr. 169.
7. Nguyễn Thành Thống (2009). Đức Trinh Nữ Maria.
Nhà xuất bản Tôn Giáo. tr. 170.
8, Lm. Giuse Phan Tấn Thành, op. – Trang web nguồn:
Daminhvn.net.