Bài Phúc Âm lễ Kitô Vua Năm A cho xuất hiện một vị vua thẩm
phán xét xử, nhưng lại xét xử dựa trên những chuyện nhỏ mọn bình thường, ba cái
lặt vặt, cái ăn, cái mặc, bệnh tật, viếng thăm, chứ chẳng động gì đến những chuyện
lớn lao hằng trăm ngàn tỉ (cỡ Vinashin, hay đại án ngân hàng…) ; và một vị vua
thẩm phán xét xử nhưng lại đồng hoá chính mình với kẻ ăn xin.
Câu hỏi mà
chúng ta sẽ phải trả lời là : Bài Phúc Âm của Mt chương 25 nói về ngày phán xét
chung, phân biệt 2 hạng người bên tả bên hữu, dê với chiên, đó là dụ ngôn
nói bóng nói gió hay là mô tả trước ngày phán xét chung sẽ diễn ra như
vậy.
Có 3 trả lời
cho câu hỏi trên. Trả lời nào cũng có tên tuổi của các nhà chú giải Kinh thánh
nổi tiếng cả.
1. Không
phải Dụ ngôn, nhưng là mô tả tiên tri, báo trước ngày chung thẩm: Đức Kitô
Vua sẽ xét xử thần dân của muôn thiên hạ dựa trên những việc bác ái yêu thương
mà họ làm cho nhau. Bởi vì cái cốt lõi của Kitô giáo, giới răn mới của Đức Kitô
là Yêu thương. Mười điều răn cũng tóm về “hai này mà chớ”, trước mến
Chúa, sau yêu người. Mà theo Tin Mừng Gioan, ai nói mến Chúa mà không yêu
người là nói dối, vì thế Vua Kitô sẽ xét xử theo luật. Luật Tình yêu trong
những việc cụ thể: cho kẻ đói ăn, kẻ khát uống…
Những chi
tiết này rất khớp với “thương người có 14 mối: Thương xác 7 mối” : thứ nhất
cho kẻ đói ăn, (2) khát uống, (3) rách rưới ăn mặc, (4) viếng kẻ liệt cùng kẻ
tù rạc, (5) cho khách đỗ nhà, (6) chuộc kẻ làm tôi, (7) chôn xác kẻ chết…
2. Chỉ là
dụ ngôn
Nhưng lối
giải đáp trên cũng gặp vài khó khăn lớn : Bởi nếu số phận đời đời của mình chỉ
tuỳ thuộc vào những hành vi bác ái làm cho người khác mà mình làm cũng chẳng
cần biết là làm cho chính Chúa, vẫn được vào hưởng Nước Trời, thì địa vị của Đức
Tin nằm ở đâu. Trong khi Tin là một điểm Chúa Giêsu rất nhấn mạnh: Ai
tin thì sẽ được cứu rỗi – Ai tuyên xưng Ta trước mặt người đời thì Ta sẽ
tuyên xưng người ấy trước mặt Cha Ta.
Hơn nữa những kẻ nghèo rớt mồng tơi lấy gì cho Chúa ăn, những kẻ có mỗi
bộ đồ trên mình lấy gì cho Chúa mặc, những kẻ nằm liệt, què hai chân làm sao đi
thăm Chúa bệnh được. Không lẽ họ cũng bị xếp vào loại Dê, bên tả.
Nếu phán xét
chỉ nhắm vào các việc bác ái, thì ta cứ hùng hục giúp người đói khát đi. Chẳng
cần vào Đạo làm chi, chẳng cần đến nhà thờ làm gì, vì Chúa Kitô Vua đâu có hỏi
trong ngày phán xét : Ngươi đi nhà thờ tuần mấy lần? Một năm xưng tội mấy
keo ? Ăn chay mỗi năm mấy bận ?
Lại còn những
câu nói khác cũng của Vua Kitô thẩm phán. Ai tha thứ sẽ được thứ tha (tha thứ chứ đâu phải là cho ăn cho mặc). Anh
em đừng xét đoán thì sẽ không bị xét xử (không xét đoán đâu phải là cho
uống cho ăn), mà vẫn được trắng án, cho qua, không bị xét xử.
Lại còn những
tội trong tư tưởng không bị Vua Kitô Đấng thấu suốt mọi tư tưởng trong tâm hồn,
không xét xử các tội đó hay sao ? (Ngài
nói : nhìn người nữ mà ước ao phạm tội là đã phạm tội rồi mà !) … Tức là
nếu ta cứ vung tiền ra cho kẻ đói ăn, khát uống, mà trong lòng ta chẳng
thương người chút nào, thì có được xếp vào bên hữu không ?
Vì thế, người
ta lại coi đoạn Tin Mừng này cũng chỉ là Dụ ngôn, nhằm nói lên một khía cạnh
của Nước Trời như 4 dụ ngôn mà Matthêu kể liền trước đó (cuối chương 24 và đầu
chương 25): Cây vả, Chủ nhà và quản gia tỉnh thức, 10 trinh nữ, và Các nén bạc. (*)
Chính vì có
một loạt các dụ ngôn liên tiếp nhau như vậy, mà một số các nhà chú giải coi đây
cũng là một dụ ngôn chứ không phải miêu tả sự thật.
3. Dụ ngôn
nghĩa rộng.
Nếu chỉ xem
đoạn tả trong bài Tin Mừng hôm nay chỉ là một dụ ngôn thuần tuý, tức là một ví
dụ cho dễ hiểu thì sẽ có nguy cơ xem thường các hành động yêu thương là cốt lõi
của đạo Bác ái. Vì thế lời giải thứ ba cho câu hỏi: “Bài Tin Mừng này là dụ
ngôn hay mô tả thật” sẽ là : Đây là Dụ ngôn theo nghĩa rộng.
-Bởi dụ
ngôn có thể là lời tuyên phán long trọng : Những gì từ ngoài vào không
làm cho người ta ra nhơ uế. Nhưng chính cái từ trong con người phát ra mới làm
cho nhơ nhớp.
-Dụ ngôn cũng có thể là lời khuyên về cách xử
thế: khi đi dự tiệc anh em đừng ngồi vào chỗ nhất.
-Dụ ngôn cũng có thể ám chỉ một hạng người nào
đó. Có 2 người lên đền thờ cầu nguyện: Biệt Phái và người Thu Thuế.
-Dụ ngôn cũng có thể chỉ là một câu tục ngữ: Thầy
thuốc hãy chữa lấy mình.
-Hay dụ
ngôn thường là những so sánh, ví dụ, ví dầu cầu tre lắt lẻo. Nước Trời
như hạt cải, như nắm men, như mẻ lưới…
Vì thế dụ
ngôn theo nghĩa rộng vừa là hình bóng ví von vừa là sự thật được mô tả.
Như dụ ngôn
hôm nay: phân biệt Chiên và Dê là hình bóng. Xét xử về bác ái là sự thật. Nhưng
cũng vì là dụ ngôn nên cũng chỉ nói lên một phần nào đó của Nước Trời, của thời
Cánh chung, của ngày Phán xét, tức là Bác ái yêu thương cũng chỉ là một trong
nhiều khía cạnh mà Vua Kitô sẽ dựa vào mà xét xử. Và có lẽ là để xét xử “muôn
dân,” (người ngoại) những người chưa biết Chúa : “Lạy Chúa có bao giờ con
thấy Chúa… .” Còn người Kitô hữu chúng ta, có nhiều con đường khác nữa để chúng
ta có thể lọt vào của Nước Trời như can đảm tuyên xưng Ngài (10,30), như
thi hành ý Cha trên trời (7,21); như sẵn sàng tha thứ (6,14), như
không đoán xét ai (7,1) v.v…
Một nét sự
thật nữa trong dụ ngôn này là Vua Kitô đồng hoá mình với người mọn hèn nhất.
“Mỗi lần anh em làm như thế cho kẻ bé
nhỏ nhất của Ta là anh em làm cho chính Ta.”
Chuyện thần
thoại của người Ái Nhĩ Lan kể rằng : Có vị vua kia, không con nối ngôi, nên sai
sứ giả đi khắp nơi tuyển lựa người kế vị. Điều kiện vua ra cũng giản đơn, vua
tương lai phải có lòng mến Chúa yêu người thật.
Có chàng
thanh niên kia nghe trong lòng thôi thúc là hãy đi về Kinh để được vua phỏng
vấn. Nhưng chàng nghèo đến độ không áo lành lặn, chẳng đủ đồ ăn đi đường lên
Kinh. Nhưng rồi chàng mạnh dạn đi xin và cũng có bộ đồ tạm coi được và ít lương
khô bộ hành.
Gần tháng đi
bộ, chàng đến kinh đô và thấy lâu đài vua xa xa. Cũng vào lúc ấy, chàng gặp thấy
một ông già nghèo đói ngồi bên vệ đường. Ông ngửa tay van xin chàng giúp đỡ:
“Anh ơi, tôi đói, tôi rét, anh làm ơn cho tôi áo mặc, cho tôi bánh ăn”. Chàng
thanh niên cảm động nhìn người ăn xin. Chàng cởi áo khoác của chàng đổi lấy chiếc
áo rách tả tơi của người ăn xin. Chàng cũng chia sẻ lương thực dự trữ của
chàng. Rồi chàng đến lâu đài nhà vua trong bộ áo rách tả tơi và không đủ lương
thực cho cuộc hành trình trở về. Đến trước lâu đài, lính gác chận chàng lại ở cổng,
bắt chàng vào khu vệ sinh tẩy rửa... Rồi sau một thời gian dài chờ đợi, chàng cũng
được cho vào gặp nhà vua. Trước ngai vàng, chàng cúi mình thật sâu bái lạy, đến
lúc đứng thẳng lên, chàng hết sức bỡ ngỡ, vì chàng thấy ông già ăn xin bên vệ đường
mà chàng đã gặp, giờ đây lại ngồi trên ngai vàng. Chàng e ấp :
- Tâu Đức
vua, có phải Đức Vua là người ăn xin bên đường mà tôi đã gặp chăng?
- Đúng thế, Đức
Vua đáp. Ta phải cải trang làm người ăn xin để thử xem ngươi có thật lòng mến
Chúa và yêu người không.
Vua Kitô sẽ
xét xử chúng ta theo luật ĐỒNG, Vua đồng
hoá với kẻ nghèo đói để ta có nhận ra Ngài không. Và Vua Kitô xử chúng ta theo
luật TÌNH, xem ta có dùng tình
thương mà đối xử với người nghèo đói mà Ngài đồng hoá với họ không. Hãy nhớ
luật đồng và hãy nhớ luật tình. Hãy nhớ luật đồng-tình mà Vua Giêsu thẩm phán
sẽ nại vào để xét xử. Amen.
Anphong Nguyễn Công Minh, ofm
-------------------------------------------------------------
(*) Có thể quảng diễn thêm : [Dụ ngôn cây vả có ý nói Nước Trời sẽ đến với
những dấu hiệu báo trước. Quan trọng là có biết nhận ra dấu hiệu đó không ?
Dụ ngôn 2 là chủ
nhà và quản gia tỉnh thức, vì chủ không biết giờ nào kẻ trộm đến, còn quản
gia không biết giờ chủ trở về. Phải tỉnh thức kẻo chủ sẽ ném vào nơi khóc lóc
nghiến răng.
Dụ ngôn 3 là Nước
Trời giống 10 Trinh nữ đi đón chàng rể, trong đó 5 cô khờ dại và 5 cô khôn
ngoan. 5 cô được gọi là khôn ngoan đâu có phải vì tỉnh thức, cũng ngủ cả, nhưng
khôn vì có đem theo dầu. Dầu, chàng rể, đèn đều là những ẩn ý của dụ
ngôn, chứ Nước Trời thật mà như vậy thì hãng dầu nhớt Castrol sẽ không còn dầu
để bán, bởi ai trước khi chết cũng sắm cho bằng được một can dầu lửa đốt đèn
“Hoa Kỳ” !
Đến dụ ngôn
4: những nén bạc: Khi vua trở lại sẽ tính sổ: cho coi 10 thành, 5 thành,
hay phải vào nơi khóc lóc. Nén bạc, 5 thành, 10 thành … đều là những ẩn
ý của dụ ngôn. Câu cuối của dụ ngôn này (25, 30) khi vua nói với đầy tớ chôn
nén bạc không sinh lợi: Hãy tống nó vào nơi tối tăm, ở đó chỉ toàn khóc lóc
nghiến răng (câu 30), thì câu 31 là khởi đầu bài Tin Mừng mà anh chị em
nghe hôm nay: Khi Con người hiện đến trong vinh quang có thiên thần hầu cận để xét xử.]