CHÚA NHẬT XXI
A THƯỜNG NIÊN
Is
22:15,19-23; Rm 11:33-36; Mt 16:13-20
Bác sĩ Nguyễn
Tiến Cảnh, MD
“Thầy là đấng Kito, con Thiên Chúa hằng
sống”(Mt 16:16). Câu nói này chính là đỉnh điểm cuộc đời của Phero. Chúa đã
nói với ông: “Anh là Phero nghĩa là đá,
trên đá này, thầy sẽ xây Giáo Hội của thầy…Thầy sẽ trao cho anh quyền giữ chìa
khóa nước trời: dưới đất anh cầm buộc điều gì thì trên trời cũng cầm buộc, anh
tháo cởi điều gì thì trên trởi cũng tháo cởi…”(Mt 16:18-19). Kể từ đó Phero
đứng đầu Hội Thánh và giữ chìa khóa Nước Trời.
NGƯỜI TA NÓI THẦY LÀ AI?
Bài Phúc Âm Mathieu hôm nay (Mt
16:13-20) tả lại cuộc đối thoại giữa chúa Giesu và các môn đệ tại thị trấn
Caesarea Philippi. Chính
nơi đây thánh Phero đã tuyên xưng Chúa Giesu là Đấng Thiên Sai. Câu chuyện của
Mathieu kể giống như câu chuyện của hai thánh Maco (Mc 8:27-29) và Luca (Lc
9:18-20), nhưng chỉ có Mathieu cho biết lời tuyên xưng của Phero được chúa
Giesu xác nhận là do Thiên Chúa linh hứng cho ông (Mt 16:17) và Chúa gọi Phero
là Đá, trên đó Người sẽ xây Giáo Hội của Người (16:18) và ban quyền cho ông
đứng đầu Giáo Hội trần thế của Chúa (16:19). Dựa vào thần thoại Hy Lạp trong
khung cảnh địa danh của thị trấn Caesarea Philippi, chúng ta thử tìm hiểu những
danh hiệu dùng trong bài Phúc Âm hôm nay.
THẤY LÀ ĐẤNG THIÊN SAI
Để trả lời câu hỏi của chúa Giesu
(16:13) “Người ta nói Con Người là ai?”,
các môn đệ đưa ra một danh sách các tước hiệu mà dân chúng gán cho Chúa. Có
người nói Chúa là Elijah, người chuyên đối đầu với quyền lực trần thế. Có người
nói Chúa là Jeremiah, người chuyên sống đời nội tâm, trầm lặng.
Khi Chúa hỏi Phero một câu có tính quyết
định: “Còn anh, anh gọi Thầy là ai?”
Phero trả lời: “Thầy là đấng Kito, con
Thiên Chúa hằng sống” (Mt 16:15-16). Câu trả lời này phải chăng là bản án tử hình cho tất cả các
thần khác, đặc biệt thần Pan, đang được tôn thờ ngay trong thị trấn này? Bản án
này có gây khủng khoảng quyền lực của Tiberias trong việc kế ngôi hoàng đế
Augustus không?
THẦY LÀ CHÚA KITO CON
THIÊN CHÚA HẰNG SỐNG
“Con Thiên
Chúa” phải được hiểu ngược lại nghĩa thần thoại Hy Lạp trong khung cảnh Phero
tuyên xưng danh tính chúa Giesu. Thần Pan có liên hệ với một ngọn núi ở Arkadia
và một cái động ở Attika. Vì Arkadia không có nhiều súc vật lớn nên dê là loại
thú vật đặc biệt được mọi người ưa thích, và vì vậy thần Pan có hình dáng nửa
người nửa dê và gọi là thần đồng cỏ. Pan đã trở thành vị thần phổ quát trong
thần toại Hy Lạp, tất cả mọi người, kẻ chăn chiên, dân nông trại và dân quê ai
cũng biết. Pan thì rất đa tình mà công tác chính là nhảy đực làm mang thai đàn
súc vật của mình! Người ta nói hắn thích hang động, núi đồi và những nơi cô
tịch. Hắn cũng có tâm hồn âm nhạc, nhạc cụ của hắn là kèn ống. Pan là con của
thần Zeus, vì vậy hắn là con thần.
Phero tuyên xưng chúa Giesu là “Con Thiên Chúa hằng sống”(Mt 16:15-16)
và qua Maco thì “Thầy là Đấng Thiên Sai”
(Mc 8:27-29) đã loại bỏ tất cả những gì mơ hồ từng được gán cho danh hiệu Thiên Sai. Tuyên bố
của Phero khiến chúng ta không thể không nghĩ đến sự liên hệ giữa khung cảnh
đầy thần thoại Hy Lạp và thị trấn Caesarea Philippi!
KHÔNG PHẢI NGƯỜI PHÀM MÀ
CHÍNH THIÊN CHÚA CHO ANH BIẾT
Qua câu 17 (Mt 16:17) chúa Giesu đã xác
nhận tuyên xưng của Phero: “Không phải
người phàm nói cho anh biết điều đó, nhưng là Cha ta ở trên trời linh hứng cho
anh.” Việc này cũng tương tự như Phaolo diễn tả việc ông nhận biết chúa
Giesu như nói trong thư gửi tín hữu Galat (Gl 1:15-16): “….Thiên Chúa đã dành riêng tôi ngay từ khi còn trong lòng mẹ, và gọi
tôi nhờ ân sủng của Người. Người đã đoái thương mạc khải Con của người cho
tôi…”
PHERO, ANH LÀ ĐÁ
Trong câu 18, chúa Giesu tiết lộ một
danh xưng mới của Phero: “Anh là Phero,
tức là Đá, trên đá này ta sẽ xây
giáo hội của ta” (Mt 16:18). Tên Phero (Petros) tiếng Aramaic là Kepa nghĩa là đá, dịch ra tiếng Hy Lạp là Kephas mà thánh Phaolo
dùng trong thư gửi các tín hữu Corinto và Galat (1Cr 1:12; 3:22; 9:5; 15:4; Gl
1:18; 2:9,11,14) trừ trong Galat 2:7-8 và trong Gioan 1: 42.thì dùng tên
“Phero”(Petros).
Khi Chúa Giesu tuyên bố Phero là Đá, trên Đá này ta sẽ xây Giáo Hội của ta, phải chăng Chúa ám
chỉ những tảng đá khổng lồ bao quanh Chúa ở trong vùng và nó cũng bao trùm cả
những đền thờ thần ngoại và các nhà lãnh đạo trần thế? Cả hai cái chết của Pan
Đại đế và của Chúa Kito đều xẩy ra dưới thời quan tổng trấn Philato, phải chăng
có gì liên hệ với nhau? Các Kito hữu thời sơ khai có muốn biết sự liên hệ giữa
hai biến cố này như Eusebius đã nêu ra trong những bản viết của ông không?
DANH XƯNG “GIÁO HỘI”
Mathieu là thánh sử duy nhất dùng từ “Giáo
Hội” (Mt 16:18), tiếng Hy Lạp là ekklesia. Từ này được dùng 2 lần trong
bản văn. Đối với bản gốc tiếng Aramaic (tiếng Chúa Giesu nói) thì là gì? Giáo Hội của chúa Giesu là một cộng đồng trong đó có những người mà Chúa Giesu
sẽ thu thập lại từ nhiều nơi, như một building có nhiều người chung sống mà nền
móng là thánh Phero. Nhiệm vụ của Phero là làm chứng chúa Giesu là đấng Thiên
Sai, Con Thiên Chúa hằng sống.
CỬA HỎA NGỤC
Chúa nói sức mạnh ma quỉ / cửa hỏa ngục
không thể thắng được Giáo Hội (Mt 16:18) phải chăng ám chỉ một cái động khổng
lồ mà ngưới dân trong vùng tin đó là cửa âm phủ, từ đó nước lũ chảy ra làm
thành sông Jordan? Vào thời Chúa Giesu và các thánh sử Tân Ước, người Do Thái
và Kito hữu quan niệm hỏa ngục / âm phủ (Sheol) là nơi cư ngụ của những người
chết không phải là nơi trừng phạt. Người xưa tin rằng nước sông Jordan chảy vào
một cái động lớn mà bây giờ là trung tâm công viên quốc gia nằm ngay tại cửa
sông Jordan ở Banias. Người ta cũng tin cửa động là một trong những lối vào âm
phủ. Một khi đã đi vào rồi thì không thể đi ra để về lại nơi của người sống
được.
Người ta cũng tin là nơi đó không chỉ là
nhà ở dành cho người chết ở mà cả ma quỉ, tử thần và những tên chuyên phá hoại.
Theo ngôn ngữ khải huyền Do Thái, thì thời tận cùng là lúc sức mạnh hỗn mang
của trời đất được giữ chặt trong lòng đất từ lúc tạo dựng bây giờ bật tung ra
phá hủy trái đất, gây cảnh tang thương đau khổ khóc than. Các học giả kinh
thánh cho biết cửa hỏa nguc là hình ảnh một trong những tên lãnh đạo âm phủ đã
bị canh giữ rất nghiêm ngặt giờ đây phá cửa bung ra ngoài tấn công thần dân
Thiên Chúa trên mặt đất. Hình ảnh này sẽ rất sống động nếu ta đặt mình vào địa
vị của các nhân vật trong chuyện với khung cảnh địa dư của Paneas lúc đó.
VỊ TRÍ VÀ VỊ THẾ
Paneas (Panias) với lịch sử cổ kính huy hoàng, giàu sang phồn thịnh quả
đã cho chúng ta khung cảnh của một bản kịch mới. Nơi đây người ta sẽ không còn
tôn thờ thần ngoại hay thần quốc gia nhưng thờ Con Thiên Chúa hằng sống, vì vậy
Giáo Hội được thiết lập. Chắc chắn là không có sự trùng hợp lả tại Caesarea
Philippi (Banias). lời Phero tuyên xưng chúa
Giesu là Con Thiên Chúa hằng sống.
Người ta không thể tưởng tượng nổi những cục đá khổng lồ dưới chân núi Hermon
lại không ảnh hưởng các thánh sử Phúc Âm, người phát ngôn viên Lời Chúa và cả
chính chúa Giesu. Sức mạnh phá hoại vũ trụ của ma quỉ bị nhốt trong một cái
động mà người xưa tin là nhà của chúng lại bất thần được nhắc tới, không phải
để rút lại quyền lực của chúng mà quả quyết quyền lực của chúng không thể thắng
được sức mạnh của Giáo Hội. Một vị thần mà người xưa nói là có chìa khóa âm phủ
cũng bất thần được thay thế bởi một phàm nhân là ông Phero sẽ giữ chìa khóa
vương quốc thiên đàng.
CHÌA KHÓA VƯƠNG QUỐC
Hình ảnh chìa khóa được nói ở câu 19 có
lẽ lấy từ tiên tri Isaiah (Is 22:15-25) tả cảnh Eliakim thay thế Shebnah và
được trao “chìa khóa làm chủ lâu đài nhà David”.
Theo Mathieu 18:18 thì tất cả các môn đệ
đều được quyền tha thứ và trói buộc, nhưng cứ văn bản thì đặc quyền này được
trao cho Phero. Chìa khóa là chìa khóa Vương quốc Nước Trời thì để Phero thi
hành quyền của ông trong Giáo Hội trần thế. Quyền này sẽ được thiên đàng xác
nhận như một phối hợp mật thiết -nhưng không giống nhau- giữa Giáo Hội và Vương
quốc Nước Trời. Giáo Hội là một chiến trường giữa quyền lực hỏa ngục và quyền
lực thiên đàng. Chúng ta hẳn cũng thấy trong quá khứ cửa hỏa ngục đã từng mở
tung phóng lửa đốt cháy Giáo Hội rất hung bạo sao?
Tuy nhiên trong những cơn sóng gió đó,
chúng ta cũng thấy Phero đã dùng chìa khóa mở cửa thiên đàng và vương quyền
Thiên Chúa xuất trận. Chúng ta tin tưởng quyền năng Thiên Chúa là vô địch nên
sức mạnh ma quỉ không tài nào có thể thắng được Giáo Hội. Hơn nữa vì quyền năng
Thiên Chúa luôn luôn hoạt động trong Giáo Hội, vì mục dích của Người đối với
Giáo Hội đồng thời Người ban sức mạnh nước trời cần thiết để hoàn thành mục
đích đó.
CHÚNG TA PHẢI TRẢ LỜI CHÚA THẾ NÀO?.
Cuộc chiến đấu để xác định chúa Giesu và
nhiệm vụ thiên sai của Người ngày nay vẫn còn đang tiếp tuc. Có người nói cá
nhân mỗi Kito hữu và toàn thể Giáo Hội phải là một Elijah công khai đối đầu với
mọi hệ thống, cơ chế và luật lệ quốc gia. Đó là đường hướng của Elijah. Có
người nói -giống như Jeremiah- triều đại chúa Kito thể hiện qua Giáo Hội chỉ là
một khía cạnh của cuộc sống cá nhân có tính riêng tư. Thực vậy, ngày nay có
nhiều người muốn giảm thiểu tối đa tôn giáo và niềm tin vào phạm vi cá nhân có
tính riêng tư càng nhiều càng tốt.
Chúa Giesu muốn thăm dò thật kỹ, tiến
sát lại Phero và hỏi: “Còn anh, anh gọi
thầy là ai?” Phero trả lời:”Thầy là
đấng Thiên Sai. Câu trả lời này đã để lộ tính nóng nảy nhưng đầy nhiệt
huyết của Phero. Đấng Thiên Sai đến thế gian và cuộc sống của mỗi cá nhân một cách
hoàn toàn để hòa giải sự khác biệt giữa công và tư. Câu trả lời của chúng ta
cho câu hỏi quyết định này của Chúa Giesu sẽ là thước đo cho tính môn đệ của
chúng ta.
Mỗi người chúng ta, một ngày nào đó,
cũng phải đến Caesarea Philippi một lần để trả lời câu hỏi của chúa Giesu: “Còn
anh, anh gọi Ta là ai?”Thị trấn Caesarea Philippi nằm ở đâu trong đời sống
chúng ta? Những thách thức gì chúng ta phải làm để xác định chúa Kito luôn luôn
vì tôi, vì Giáo Hội và vì toàn thể thế giới?
Giống Phero, tôi có chiến đấu để chấp
nhận cách Chúa hoạt động ở trần thế này như đức Benedict XVI nói “Sức mạnh của
tình yêu thì không thể chối cãi” ? (Diễn văn vọng Đại Hội Giới Trẻ Thế Giới XX
tại Cologne, Đức quốc). Tình yêu đã biến đổi những quang cảnh thê thảm và đau
khổ hiện nay thế nào? Tôi đã thấy tình yêu Thiên Chúa hoạt động mạnh mẽ thế nào
trong đời tôi, nhất là những lúc bị thử thách và đau khổ? Trong sóng gió cuộc
đời tôi đã có được an ủi gì không vì tôi thuộc về Giáo Hội của chúa Kito? Noi
gương ngôn sứ Elijah, người luôn luôn đối đầu với quyền lực trần thế trước
những bất công; là người Công Giáo, là mục tử, tôi có phản ứng tích cực trước
một chính quyền độc tài, tha hóa, tàn ác, ức hiếp dân lành, phạm thánh, cướp
của giết người bất chấp luật lệ không hay tôi cũng yên lặng a tòng vô cảm trước
những bất công đau khổ của dân để được lợi lộc và yên thân kiểu cháy nhà hàng
xóm bình chân như vại?
Fleming Island, Florida
August
20, 2020
NTC