(DA VINCI CODE hay là Code de Léonard De Vinci) 

LTS của www.chungnhanduckito.net : Với niềm tin sâu xa vào Đức Kitô, cùng với những hiểu biết rộng rãi và kinh nghiệm sống tròn đầy, Gs Nguyễn Văn Thành trong bài viết dưới đây đã trình bày quan điểm cá nhân của Ông về một "sự kiện" đáng quan tâm đối với chúng ta. Những suy nghĩ này cũng có thể hướng dẫn chúng ta tìm ra lời giải đáp cho nhiều trăn trở tương tự trong cuộc sống đời thường, để có thể yên tâm mà xác tín lời nhắn nhủ: "đừng sợ!" (JP II)

Về cuốn tiểu thuyết Da Vinci Code, tôi xin có mấy ý kiến soi sáng chủ yếu như thế này, nhằm trả lời cho một số độc giả đã có nhã ý tham khảo lối nhìn của tôi:

1.–  Họa sĩ rất danh tiếng, mang tên là Leonard De Vinci, đã sáng tạo một bức tranh rất có giá trị. Đó là « Buổi Tiệc Ly » của Đức Kitô, vào đêm thứ năm Tuần Thánh. Thánh Gioan Tông Đồ ngồi bên hữu của Ngài.

Về bức họa này, gần như tất cả chúng ta đều đã có dịp thấy đó đây những bản sao, trong các gian hàng bán sách và tượng ảnh, như ở Kỳ Đồng, tại Dòng Chúa Cứu Thế thuộc Thành Phố Hồ Chí Minh.

2.- Tác giả cuốn tiểu thuyết « Da Vinci Code » đã dùng bức họa đó làm điểm « khởi hứng » cho công trình vĩ đại của mình.

Tên của tác giả là Dan BROWN, người Mỹ. Sau khi vừa được xuất bản và phát hành  (Lattès 2004), cuốn tiểu thuyết này đã được xếp vào loại   « Sách bán rất chạy », kiểu « bestsellers », theo New-York Times, không những ở Mỹ mà thôi, mà còn trên toàn Âu Châu.

Hiện thời, cuốn sách đang được chuyển thành một bộ phim và  được khán giả khắp đó đây đợi chờ, một cách khát khao và nôn nóng, nhất là trong thành phần thuộc giới trẻ trí thức.

3.- Khi có trách nhiệm trình bày cuốn sách và bộ phim này cho giới trẻ Việt Nam, chúng ta cần nhấn mạnh một cách rõ ràng và thẳng thắn, hai điểm then chốt: 

Thứ nhất, Da Vinci Code CHỈ là một cuốn tiểu thuyết không hơn không kém, với nhiều hư cấu được trình bày theo dạng văn chương hình tượng.

Thứ hai, đây là một tác phẩm có giá trị thực sự, theo tiêu chuẩn đánh giá của thời đại, ngang hàng với những bộ tiểu thuyết như HARRY POTTER của tác giả J.K. ROWLING…

Sở dĩ những bộ tiểu thuyết của hai tác giả này đã và đang thực sự « đi vào lòng độc giả ngày nay », từ tuổi 20 đến 40, vì hai nhân vật chính – một bên là Harry Potter, bên kia là Mary of MAGDALA – bằng cách này hay cách khác, đang là biểu tượng có khả năng đại diện mỗi người trong chúng ta. Cả hai nhân vật này đang phản ảnh những trăn trở và khát vọng, có mặt trong tâm hồn của giới trẻ thuộc thế kỹ 21.

Chúng ta chưa thể thấu hiểu trong da thịt và tâm hồn, các nhân vật chính của tiểu thuyết, 

-    Bao lâu chúng ta chưa thấy Harry Potter trong vai trò « đấu tranh quyết liệt với thần ác, có mặt khắp nơi trong lòng con người »…

-    Bao lâu chúng ta chưa có khả năng đồng hóa với Mađalêna, một đàng không che giấu và ém nhẹm những lỗi lầm và sa đọa của mình… Đàng khác,  ý thức một cách sâu sát rằng tôi có khả năng yêu thương. Và khi thương yêu, tôi « kết duyên » hay là trở nên « huyền đồng », có nghĩa là « làm MỘT », với Bầu Trời Cao Cả và Đại Dương Bao La.

« Con là ai ? HẠT BỤI giữa Trời Đất, Vũ Trụ.

« Nhưng đời con gây động chuyển hằng ngàn tinh tú.

« Con ra đi, mở rộng nhiều chân trời Tình Bạn,

« Con mang về Hạnh Phúc TRÒN ĐẦY và VIÊN MÃN ». 

Không nêu lên một cách rõ ràng cho giới trẻ ngày nay hai yếu tố cơ bản ấy, chúng ta sẽ gieo vào lòng họ, nhiều nghi vấn trầm trọng bắt nguồn từ những nỗi LO SỢ TRUYỀN KIẾP, có mặt trong tâm hồn chúng ta. Một cách đặc biệt, khi ai nói khác, nhìn khác, cảm khác, so với lối sống « nề nếp » của chúng ta, lập tức chúng ta sẽ chụp mũ « phá đạo, lạc đạo hay là vô đạo ».

Cách làm CHỨNG NHÂN ngày hôm nay là Chia Sẻ, Trao Đổi, Ngồi Lại với nhau, Lắng Nghe, Tìm Hiểu, Nhìn Nhận.  Trái lại, nếu điểm xuất phát của chúng ta là LO SỢ, chúng ta sẽ kẹt cứng vào những thái độ tự vệ, tô cáo, phê phán, gắn nhãn hiệu và tấn công. Ở cuối chặng đường ấy là bạo động trong ngôn ngữ và chia rẽ hận thù trong hành vi.

Trong lối nhìn của tôi, đã được thanh luyện suốt cuộc đời 68 tuổi, bao lâu tôi chưa làm chứng, theo thể thức vừa được sơ phác, tôi chưa sống Đức Tin vào Đức Kitô. Trái lại, tôi chỉ rao giảng và tuyên xưng ở đầu môi chót lưỡi. Trong lối nói của Thánh Phaolô, tôi chỉ làm « Thanh la phèng phèng, chũm chọe xoang xoảng ». Nói cách khác, tôi có xu thế thấy « hạt bụi » trong con mắt của kẻ khác. Nhưng không nhận ra « cái xà » đang nằm chình ình, giữa con ngươi của chính mình.

4.- Trong môi trường văn hóa ở Âu Mỹ ngày nay, nhiều tác giả sử dụng một đề tài có thực, trong lịch sử hoặc tôn giáo. Từ đó, họ sáng tạo, tưởng tượng nhiều tình huống éo le, trắc trở… nhằm phản ảnh hay là giải đáp một phần nào những câu hỏi có tính hiện sinh, đang đè nặng trong tâm hồn. Thông thường, đây là những sự kiện hay là biến cố, có mặt trong Kinh Thánh và Lịch sử Nhân Loại, chỉ được nêu lên một cách tóm tắt và vắn gọn. Nhiều thắc mắc còn tồn đọng. Nhiều tin tức còn thiếu sót. Nhiều câu hỏi chưa được trả lời một cách thỏa đáng. Chính vì lý do này, nhiều tác giả như J.K. ROWLING, Dan BROWN…dựa vào những nguồn cảm hứng văn chương hay là những trải nghiệm hiện sinh trong cuộc đời, cố tình và cố ý đề nghị những tình huống độc đáo, nhằm bổ túc và kiện toàn một bức tranh chưa hoàn chỉnh hay là mai một vì sức xói mòn của ngày tháng.

Cách làm này cũng đang được sử dụng, trong môi trường văn hóa và văn chương Việt Nam, với nhiều tác phẩm tiểu thuyết lịch sử, như cuốn « GIÀN THIÊU » của Võ thị Hảo ( Nhà Xuất bản Hà Nội, 2003). 

Hay là cuốn « VẠN XUÂN » đề cập cuộc đời của NGUYỄN TRÃI. Nguyên văn bằng tiếng Pháp là « DIX MILLE PRINTEMPS », và tác giả là Y. FERAY (Edition P. Picquier, Arles 1996, 2 tomes). Người chuyển dịch ra tiếng Việt là NGUYỄN khắc Dương. Nhà xuất bản là Văn Học, hợp tác với Sudestasie, Hà Nội 1997.

Ở Âu Châu, phong trào văn chương này đã xuất hiện tư lâu, nhất là vào những thập niên giữa thế kỹ 20.

5.- Trở lại với kiệt tác Buổi tiệc ly (hay là bữa ăn tối cuối cùng)  của họa sĩ Léonard DE VINCI, chúng ta cần lưu tâm đến một vài nhận xét quan trọng :

-  Khi nhìn vào hình ảnh của Tông đồ Gioan, trẻ trung, tóc dài, ngồi sát bên hữu của Đức Kitô, cũng như đa số khán giả, chúng ta có thể nhận ra một cách dễ dàng những đặc điểm của một khuôn mặt phụ nữ. Cách làm này là chuyện tự nhiên và bình thường, nhất là với những ai có định kiến vô căn cứ, cho rằng  « đàn ông mang tóc ngắn, đàn bà tóc dài ».

-  Đối với tác giả Dan BROWN, trong tác phẩm « Da VINCI Code », nhân vật ngồi sát cạnh bên hữu của Đức Kitô không phải là Gioan, như chúng ta đã lầm tưởng từ bao nhiêu đời. Người ấy chính là Chị Maria Madalêna, được Kinh Thánh mô tả là « người đàn bà ngoại tình » bị bắt quả tang và dẫn độ đến trước mặt Đức Kitô. Và Ngài đã phán quyết : « Thầy không kết án chị. Hãy ra về và đừng phạm lỗi nữa ». Toàn bộ cuốn tiểu thuyết là « một chứng minh tài tình », với nhiều lý chứng có một bộ mặt rất « khoa học, chặt chẽ và khách quan », được góp nhặt từ nhiều nguồn gốc khác nhau, rải rác trên nhiều địa điểm quan trọng thuộc nhiều xứ sở khác nhau như Bảo Tàng Viện Le Louvre ở Paris, Tu Viện Westminter ở Luân đôn, Thư Viện Vatican…

 6.- Đọc lại kỹ càng bốn Phúc Âm, thuộc bộ Kinh Thánh Tân Ước, chúng ta sẽ nhận ra, ngoài Bà Maria Mẹ của Đức Kitô, còn có hai hoặc ba người phụ nữ khác mang tên là Maria. Chị Maria ở Làng Bêtania đã được Đức Kitô khen thưởng, vì « biết chọn phần tốt hảo » là « Lắng nghe Lời Chúa », thay vi loay hoay vọng động về những chuyện tiếp khách và ăn uống, trong cuộc sống thường ngày. Đức Kitô đã khóc ở giữa đường, trước đôi mắt của nhiều người chứng kiến, khi hay tin về cái chết của ông Ladarô, anh của Chị Maria này.

Phúc Âm còn nói đến một chị Maria khác, có quê quán ở Làng Magdala. Cho nên, tên gọi thứ hai của Chị Maria này là Maria Mađalêna. Nhiều bản văn sau này chỉ gọi chị một cách vắn gọn là Mađalêna mà thôi.

Phúc Âm cùng còn nói đến một người phụ nữ ngoại tình bị bắt quả tang, như tôi đã trình bày trước đây. Rất nhiều người trong các tín hữu gọi tên chị này là Mađalêna và đồng hóa chị với Maria, có quê quán ở làng Magdala.

7.- Từ những mập mờ về tên gọi như vậy, có người đã cố tình đồng hóa cả ba chị Maria với nhau. Họ còn xác định thêm một cách dứt điểm: Đó là Chị Maria Madalêna, người đàn bà ngoại tình được Phúc Âm nói đến. Chị này cũng là Maria, em của Ông Ladarô. Cũng chị này đã đập bể bình dầu thơm rất đắt tiền và tưới lên hai bàn chân của Đức Kitô, trong một bữa ăn, và lấy tóc dài của mình lau khô cho Ngài. Cũng Maria này được Ngài khen và thương yêu một cách đặc biệt. Dưới chân Thánh Giá, Maria này cũng có mặt, bên cạnh Mẹ Maria và môn đồ được Thầy mình mến yêu nhất là Gioan.

Các nhà chú giải Kinh Thánh đã phân biệt nhiều người phụ nữ khác nhau cùng mang tên là Maria, khác với Madalêna và cũng không phải là người đàn bà ngoại tình. Họ còn trích dẫn nhiều lý chứng, với nhiều chi tiết khá vững chắc và rõ ràng.

Tuy nhiên, những mập mờ trong quá khứ vẫn còn là những mập mờ ngày nay, trong lòng của nhiều người.

Một cách đặc biệt, nhiều tác giả, trong nhiều cuốn tiểu thuyết có danh tiếng và giá trị, đã sử dụng những mập mờ ấy, để sáng tạo, hình dung và tưởng tượng những HƯ CẤU tài tình, hấp dẫn, nhằm vuốt ve thị hiếu của con người thuộc thời đại ngày nay. 

8.- Một trong những hư cấu đặc biệt là cuốn tiểu thuyết « La Dernière Tentation du Christ »  - (Lần bị cám dỗ cuối cùng của Đức Kitô) -  do tác giả Nikos KAZANTSAKIS đã sáng tác cách đây hơn 50 năm. Thể theo lối trình bày của cuốn tiểu thuyết này, trong những giây phút đớn đau ê chề và nhục nhã trên Thánh Giá, Đức Kitô tưởng nhớ đền hình ảnh thân yêu của người mà mình đã thương yêu. Ngài đã « bị cám dỗ », được chị Maria Mađalêna trẻ trung dịu hiền, ôm ẵm vào lòng một cách âu yếm, sẵn sàng hiến tặng cho Ngài những gì có thể hiến tặng về mặt nhân loại, nhằm thoa dịu một phần nào nỗi khổ đau lai láng tràn trề của Ngài.

Cuốn tiểu thuyết này đã được nhà đạo diễn Martin SCORSESE đem lên màn bạc và được trình chiếu khắp nơi, trên toàn thế giới.

9.- Bốn mươi năm sau , một hư cấu lừng danh khác đã ra đời. Đó là cuốn tiểu thuyết « DA VINCI code » (Mật mã của Họa Sĩ DA VINCI). Tác giả Dan BROWN đã vận dụng một cách khéo léo và tài tình, kỹ thuật của một điệp viên tình báo nằm vùng, trà trộn và len lỏi khắp nơi, thu lượm những mật hiệu rời rạc và rải rác, để xây đúc lại thành một cấu trúc hay một sứ điệp hoàn toàn hợp lý và hấp dẫn, rất có ý nghĩa, có khả năng lột trần mọi bí ẩn.

Nói khác đi, trong bao nhiêu thế kỹ, một số người đã dàn dựng những mật mã, để che giấu và giữ lại bí mật cho một số người được tuyển chọn và có những liên hệ mật thiết với nhau. Thế nhưng, bắt đầu từ bức họa lừng danh của họa sĩ Léonard DE VINCI, Dan BROWN là người đầu tiên, có khả năng đọc được mật mã và hiểu được ý nghĩa của bí mật, với cách nghiên cứu và tìm kiếm của mình.

Với phương pháp liên kết từ những mật mã này với những mật mã khác, cuốn tiểu thuyết đã cho độc giả khám phá được quan hệ vợ chồng giữa một người nam là Đức Kitô với một người nữ ngoại tình công khai, bị bắt quả tang. Đó là nhân vật Maria Mađalêna, đang gục dầu vào lòng ngực của Đức Kitô, trong những giờ phút quan trọng và quyết liệt nhất thuộc đời sống làm người của Ngài. Chính bức họa của Léonard De Vinci vừa che giấu, vừa hé mở bí mật quan trọng ấy.

Tuy nhiên, theo lối nhìn quen thuộc từ trước cho tới nay, nhân vật ấy là Môn đồ Gioan, sau này là tác giả cuốn Phúc Âm Thứ Tư.

9.- Là người Kitô hữu, đang ngày ngày cố quyết sống Đức Tin vào Đức Kitô, tôi làm chứng thế nào sứ mệnh và cuộc đời của Ngài, nghĩa là tiếp tục và bổ túc con đường đi của Ngài, trong lòng Quê Hương, với anh chị em đồng bào ? 

Nói một cách cụ thể, với tư cách và xác tín của một người Kitô hữu, tôi khẳng định thế nào lối nhìn và tâm tình, sau khi tiếp cận cuốn tiểu thuyết của Dan BROWN ?

 Nhằm trả lời một cách trung thực, sau đây tôi chỉ xin mạo muội trình bày một vài trọng điểm:

-  Khi có người đặt câu hỏi về giá trị khoa học của cuốn tiểu thuyết DA VINCI Code, tôi mở ra trang đầu tiên và nói cho họ biết rõ : Đây CHỈ là một cuốn tiểu thuyết với nhiều hư cấu tài tình và rất có giá trị, về mặt văn chương.

-  Tôi không bàn về ý định thâm sâu và kín nhiệm của tác giả. Lý do tôi đưa ra để xác quyết về con người thực chất của tôi : Tôi không phải là một « NHÀ PHÙ THỦY », tự cho mình có khả năng đọc và hiểu nội tâm của một người, bằng cách đứng NHÌN TỪ NGOÀI và PHÊ PHÁN, TỐ CÁO.

-  Trên bình diện giá trị văn chương của cuốn tiểu thuyết, tôi thú nhận : Tôi là người cảm phục và mộ mến tài ba của Dan BROWN. Cho dù đây là một tác phẩm với nhiều HƯ CẤU, tài nghệ siêu đẳng của tác giả là trình bày nhiều tình huống, một cách rất hấp dẫn, « giống như thật hoàn toàn », khả dĩ mê hoặc và quyến rủ lòng người.

-  Nhiều bạn thanh niên, trong vòng thân tín, còn muốn biết thêm : tôi có thay đổi điều gì hay là bị khủng hoảng ở chỗ nào trong đời sống Đức Tin của tôi không ? Tôi đã thành thật và khiêm tốn trả lời cho họ như sau : Em ơi, tôi đã đọc và « hưởng » một cách ngon lành tác phẩm này NHƯ MỘT HÌNH TƯỢNG lung linh và diệu vơi, áp dụng cho chính cuộc đời làm người cụ thể, đầy tội lỗi của tôi.

-  Hẳn thực, tôi còn trầm luân và tội lỗi hơn người đàn bà ngoại tình được nhắc tới trong Phúc Âm. Người phụ nữ ấy đã hiên ngang thú nhận tình trạng của mình và thinh lặng đón chờ mọi hậu quả. Phần tôi, trái lại,  tôi có xu thế ém nhẹm, không bao giờ dám « lật áo cho người xem lưng ». Tệ hại hơn nữa, tôi còn muốn đứng từ trên, từ ngoài, nhìn kẻ khác một cách trịch thượng. Muốn bày vẽ cho họ những điều phải làm, phải nói, phải thay đổi. Đương khi ấy, tập quán phê phán, tố cáo, qui lỗi, chụp mũ người anh chị em đồng bào, đã ăn đời ở kiếp, đã bám rễ sâu trong tâm hồn, ngôn ngữ và tác phong hằng ngày của tôi.

-  Thế mà Thiên Chúa, với Tình Thương bao la và cao cả, đã chấp nhận « NHẬP THỂ LÀM NGƯỜI », ôm ẵm và đón nhận tôi vào Lòng Đại Dương của Ngài.

-  Quan hệ Yêu Thương giữa Thiên Chúa và con người là một MẦU NHIỆM sâu thẵm, vượt quá mọi khả năng và chiều kích thuộc trí thông minh suy luận và tưởng tượng của tất cả chúng ta, không trừ sót một ai.

-  Hẳn thực, có người đã và đang khát khao tìm hiểu về Thiên Chúa. Họ đã sử dụng những kỹ thuật văn chương, để « xích lại gần ». Cách làm ấy rất quan trọng và quí hóa, nhằm đáp ứng một phần nào những trăn trở của con người…

-  Thế nhưng có người đã « muốn đồng hóa ngón tay trỏ và mặt trăng », bằng cách tin như đinh đóng rằng những điều mình khám phá là Sự Thật tinh ròng, nguyên chất. Từ đó, họ lên tiếng mạ lị, bôi nhọ ĐỨC TIN của kẻ khác.

-  Trong địa hạt Đức tin, thái độ, tác phong và ngôn ngữ cơ bản của tôi là « Thinh lặng tôn vinh và Tạ Ơn Thiên Chúa . Giống như Mẹ Maria, tôi dâng lời khẩn nguyện « FIAT và MAGNIFICAT ». Như Mẹ, tôi lắng nghe Lời Chúa và xin Ngài soi sáng hướng dẫn « Việc ấy xảy ra bằng cách nào ? ». Đối với anh chị em đồng bào xa hay gần, tôi cũng « RỈ TAI » như Mẹ : « Đức Kitô bảo anh chị em làm gì, hãy nghe và làm theo ».

-  Dưới chân Thánh Giá, và nhất là khi phải đối đầu với những khổ đau lai láng, tràn trề, trong cuộc đời , tôi cố quyết làm như Mẹ : « ĐỨNG THẲNG và THINH LẶNG », mở hai tay đón nhận Hồng Ân Phục Sinh, đã đến, đang đến và sẽ đến một cách tràn trề, tròn đầy và viên mãn, trong ngày Đức Kitô trở lại trong Vinh Quang.

Để kỹ niệm Đại Hội Giới Trẻ tại KOELN, Đức Quốc.

Lausanne ngày 21-08-2005