LỄ BA VUA HAY LỄ HIỂN LINH

Danh từ Epiphany có nghĩa là “bày tỏ”, “làm cho mọi người biết đến” hoặc “tiết lộ, thổ lộ”. Vì ý nghĩa đó mà ban dịch thuật gọi là Lễ Hiển Linh, nghĩa là Thiên Chúa thể hiện cho mọi người biết. Hồi xưa lúc còn nhỏ tôi thường nghe nói Lễ Ba Vua thì chỉ đơn giản hiểu là lễ kính ba ông vua ở phương Đông đến thờ lạy Chúa Hài Đồng ở hang đá Bethlehem.

 Lễ Hiển Linh bắt đầu ở Giáo Hội phương Đông. Tại Jerusalem, nơi gần Bethlehem thì lễ này lại có ý nghĩa đặc biệt ám chỉ lễ Chúa Sinh Ra. Ngày nay nơi các giáo hội chính thống/Orthodox, lễ này nhấn mạnh đến việc Chúa Giêsu Kito biểu lộ cho muôn dân biết Người là đấng Thiên Sai và là Ngôi Hai Thiên Chúa lúc Chúa chịu phép thánh tẫy ở sông Jordan bởi thánh Gioan Tiền Hô. Cũng vì vậy mà có danh từ Theophany, từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “Thiên Chúa chiếu sáng”. Đây là một trong những lễ trọng của năm phụng vụ. 

Ý NGHĨA LỄ HIỂN LINH

Tây Phương đã lấy ngày lễ của phương Đông và giữ lại tất cả những đặc tính chính của nó mặc dù thời gian phôi pha qua đi đã lâu nhưng vẫn không quên những mấu chốt quan trọng như ba vua đến viếng chúa Hài Đồng và tặng lễ vật, chứng tỏ Chúa Giêsu đã “biểu lộ” cho thế giới biết Ngài là Thiên Chúa và là Vua. Lễ này được mừng có mục đích nói lên sứ mệnh của Giáo Hội là hoành dương cho thế giới biết Chúa Giêsu là đấng Cứu Chuộc muôn dân. Quang cảnh dân Do Thái sau này chối bỏ chúa Giêsu mà dân ngoại lại chấp nhận Người đã đảo ngược lại tình thế như trong câu chuyện Tin Mừng thánh Mathiêu kể. 

CHI TIẾT CÂU CHUYỆN

Vua Herod trị vì từ năm 37 đến năm 4BC. Ba vị đi tìm hài nhi Giêsu lúc đó gọi là Ba Vua hay ba nhà thông thái, thuộc hàng đạo sĩ / tư tế ở xứ Ba Tư. Danh xưng đó ám chỉ những người có tầm hiều biết hơn người. Thánh sử Mathiêu gọi họ là những nhà thiên văn học. Ngôi sao lạ hiện ra trên trời như trong câu chuyện thánh sử kể, là điềm lạ mà dân chúng thời đó tin rằng có đấng cầm quyền cao trọng, hoặc đấng vua sinh ra. Thánh Mathiêu cũng nhắc lại câu chuyện trong Cựu Ước mà tiên tri Balaam đã nói tới “một ngôi sao sẽ mọc lên từ Jacob” (Ds 24:17). Ngôi sao này không phải là hiện tượng thiên văn mà ám chỉ một vị vua.

Cử chỉ thờ kính của ba vua tương đương với sự chúc phúc của Simeon, có nghĩa là hài nhi Giêsu sẽ là “Ánh sáng dẫn đường cho dân ngoại” (Lc 2:32), một trong những dấu chỉ đầu tiên là Chúa Giêsu đã đến với muôn dân, ở mọi quốc gia, mọi sắc tộc. Việc Thiên Chúa làm cho thế giới thì không giới hạn, riêng biệt cho bất cứ ai hoặc bất cứ nơi nào.

Tại quê hương của các ngài, nơi miền đất ngoại xa xôi, ba vị đang sống trong khung cảnh ấm cúng huy hoàng, đấy đủ tiện nghi, nhưng các ngài cảm thấy bồn chồn, đứng ngồi không yên như thiếu thốn và mất mát cái gì. Các ngài đã bất chấp khó khăn hiểm nguy, liều mình đi tìm  kiếm cho ra sự thật như đã chiêm nghiệm thấy.

Không giống như những mục đồng, ba vua đã làm một cuộc hành trình dài, phải đối dầu với biết bao khó nhọc hiểm nguy mới đạt được mục đích. Các mục đồng cũng gặp những nghịch cảnh, nhưng được chuẩn bị để nhận biết chúa Hài Đồng nhờ thiên thần loan báo.

Khi đã vượt qua mọi sợ hãi, các mục đồng chỉ việc đi bộ qua cánh đồng là tới Bethlehem gặp được hài nhi Giêsu, không phải lặn lội đường xá xa xôi. Quả là một cuộc hành hương tình cảm, đầy thơ mộng mà chúng ta thường thấy nơi máng cỏ chúng ta làm mỗi năm.

 Đối với ba nhà thông thái từ phương Đông là những người ngoại quốc  đúng nghĩa của nó, đã được hướng dẫn không phải chỉ do sự khôn ngoan và hiểu biết của mình về ngôi sao lạ, mà còn được soi sáng bởi Kinh Thánh của người Do Thái, bây giờ gọi là Cựu Ước.

Ý nghĩa này rất quan trọng. Chúa Kitô kêu gọi tất cà mọi dân tộc trên khắp thế giới, dân ngoại cũng như dân Do Thái, hãy bước theo Người. Chúng ta có thể nói rằng Jerusalem và Cựu Ước là điểm khởi đầu cuộc hành hương của dân ngoại đi tìm đức tin nơi Chúa Giêsu. Dân chúng trong thị trấn này, ngay cả chính vua Herod, đã là dụng cụ dẫn đường cho ba vua đến gặp Chúa Kito !

CÂU CHUYỆN BI THƯƠNG CỦA MỘT NGƯỜI LỚN

Tin Mừng Thánh Mathiêu cho chúng ta thấy ngay từ lúc khởi đầu câu chuyện, chúa Giêsu hài đồng là vua dân Israel đã được một số người hân hoan chào mừng, nhưng đồng thời lại có một số người khác lo sợ. Bởi vì  khi biết tin có vua Do Thái sinh ra, Herod đã cho triệu tập tất cả thân hào nhân sĩ trong dân lại để tham khảo ý kiến, tìm hiểu xem hài nhi sinh ra ở đâu. Thánh Mathiêu đã gọi “tất cả các thầy cả thượng thẩm và các luật sĩ trong dân lúc đó” là những cố vấn của ông vua thâm hiểm Herod.

Có thể là họ đã hành động nhiều hơn là trả lời những câu hỏi của vua thắc mắc về thần học. Thánh Mathiêu chắc chắn đã có ám chỉ điều gì đó. Lúc đầu, họ tỏ ra bối rối vì lời ba nhà thông thái nói về biến cố đấng thiên sai sinh ra. Dù biết Herod bắt đầu nghi ngại về ngai vàng của mình, ba vua cũng nhận ra là ông vua này xem ra cũng chẳng tử tế gì với con trẻ là “Vua dân Do Thái” vừa mới sinh ra.

Tiết lộ cho Herod nơi đấng thiên sai sinh ra, các cố vấn đã tỏ ra là những cộng sự viên rất tích cực trong ý đồ gây tội ác. Chính họ, không phải là Herod, đã đưa ý kiến giết “Vua dân Do Thái”. Chính “các thầy cả thượng thẩm và các bô lão trong dân” là những người đã âm mưu bắt và giết Chúa Giêsu (Mt 26:3-5,47; 27:1-2,12,20); Các luật sĩ thì nêu ra luật để có lý do bắt giết Chúa (26:57; 27:41). “Hắn là tên rất nguy hiểm cho ngôi vị của hoàng đế Herod  và cho chúng tôi”, một đế quốc tôn giáo của nhiều người..

Hành động tiêu cực của Herod và các thầy cả thượng thẩm và luật sĩ đã biến câu chuyện Hài Nhi thành một pho sách Tin Mừng thực sự như chúng ta thấy. Nếu chăm chú, để ý đọc, chúng ta sẽ thấy câu chuyện chúa hài đồng Giêsu không còn là câu chuyện thần tiên về trẻ nít mà quả là câu chuyện bi thương của một người lớn. Quan sát khung cảnh ngày Lễ Giáng Sinh, chúng ta đã thấy một dấu hiệu chết chóc, như ít ngày sau khi Chúa sinh ra thánh Giuse đã phải vội vàng mang chúa Giêsu và mẹ Maria trốn sang Ai Cập để tránh cái chết do vua Herod âm mưu, và lúc cuối đời về cái chết hy sinh khó có thể tránh của “vua mới sinh ra này” do chính các kỳ mục, thượng thẩm, luật sĩ và dân Do Thái giết treo trên thập giá.

Theo thánh Mathiêu, chúng ta thấy ngay từ lúc khởi đầu câu chuyện, đức Giêsu đã được chào đón nồng nhiệt bởi một số người nhưng cũng làm một số người phải lo sợ. Đối với những người  lúc nào cũng để ý đến những dấu chỉ thời gian và không gian, thì sự xuất hiện của chúa Giêsu là bước đầu của  cuộc hành trình đầy mạo hiểm đi tìm đức tin và sự sống. 

TÌM  KIẾM CHÚA KITO NGÀY NAY: SỰ VUI MỪNG

Một con trẻ vừa sinh ra thì cũng là lúc quyền lực của tử thần xuất hiện. Vua Herod đã làm bộ cộng tác với ba nhà thông thái nhưng trong lòng đầy ác ý phản bội, muốn kết thúc cuộc hành trình đi tìm sự sống vĩnh cửu của họ. Trọng tâm của câu chuyện đầy vẻ trái nghịch này là Hài Nhi, biểu tượng của Vui Mừng. Nhưng Herod lại sợ hãi nỗi “vui mừng của muôn dân”.

Xã hội hiện nay với nền văn hóa sự chết đang càng ngày càng sợ sự sống con người, mà đáng lẽ phải là nỗi vui mừng của mọi người.  Chúng tôi phải tái cam kết giữ và bảo tồn sự sống, khuyến khích, chúc phúc nó và cám ơn Chúa vì đã cho chúng tôi quà tặng quí giá này.

Một số chúng ta chỉ cố gắng đi tìm Hài Nhi Giêsu sau một cuộc hành trình dài gian khổ giống như ba vị vua trong Tin Mừng thánh Mathiêu. Những khôn ngoan của người đời và vẻ hào nhoáng bề ngoài của giáo hội cũng nên dẹp bỏ đi. Chúng ta cần phải chấp nhận hy sinh để tìm cho ra ý nghĩa thâm sâu nhất và bằng an thực là Chúa Kitô. Đa số những vị khôn ngoan đã làm những cuộc hành trình đặc biệt gian khổ để tìm kiếm cho ra một ý nghĩa vĩnh cửu nào đó.

Người dân bình thưòng đi tìm Chúa bằng cách vượt qua cánh đồng như những kẻ chăn chiên làm. Họ mang theo cái nghèo nàn, lòng khiêm tốn và sự cởi mở đơn sơ của họ. Nhưng sự thông thái, khôn ngoan, quyền lực, uy tín và kiêu căng thường đưa tới tuyệt vọng. Những kẻ dựa vào thế quyền và đi theo  thế quyền để được yên thân, thoải mái, được trọng vọng vì nghĩ rằng họ khôn ngoan, thông minh, có khi lại nói ‘họ có Chúa Thánh Thần soi sáng’, nhưng có biết đâu họ đã tự dối lòng mình, nghe theo lời đường mật, lừa phỉnh của Herod đã giết Chúa. Những người như vậy, họ tin tưởng mình có thể có ngay lập tức sự thật cuối cùng và có thể làm sáng tỏ về bất cứ điều gì thì lại thường đi vào con đường cùng trống vắng hoặc sẽ bị lạc trong sa mạc cô quạnh, ích kỷ, thiếu thốn đủ thứ và tuyệt vọng.

Cuối cùng, ba vua đã đi theo con đường riêng của họ, vì họ đã từ chối không để cho dối trá mê hoặc. Họ sửng sốt vui mừng vì ngôi sao trên trời mà họ đã tin tưởng lại xuất hiện. Đây không phải chỉ là tả cảnh lúc Chúa sinh ra mà là thời đại của chúng ta. Khi chúng ta tìm ra được sự vui mừng thực sự ở giữa bóng tối ghê rợn bao quanh, giữa thất vọng, dửng dưng và vô nghĩa thì chỉ còn cách duy nhất là “quì gối và thờ lạy”.

Nếu chúng ta khôn ngoan đủ, chúng ta hãy hành sử như ba vua khôn ngoan. Khi chúng ta nghe thấy tiếng nói của tử thần, của sợ hãi và của dối trá, chúng ta hãy bình tâm, lấy can đảm đi theo con đường của mình là Vui Mừng. Ngôi sao trên trời và cuộc hành trình sẽ dẫn đưa chúng ta tiến bước, bằng con đường mới, con đường thật của Chúa để tới gặp Hài Nhi Ánh Sáng và Hoàng Tử Hòa Bình, là đấng hoàn thành niềm hy vọng sâu xa nhất của loài người và ước vọng ánh sáng, công lý, hòa bình và tình thương yêu..

ĐÔI LỜI KẾT:  TIẾP TỤC CUỘC HÀNH TRÌNH

Để kết luận bài suy niệm, chúng tôi xin mượn lời của một đại văn hào  Công Giáo, người Pháp Georges Bernanos (1888-1948) đã nói rất bay bướm về ngày đại lễ này ở thời đại chúng ta:

“Từ khởi đầu, Giáo Hội của Ta đã là Giáo Hội ngày nay, và nó sẽ như vậy cho đến tận thế, là một gương xấu cho những kẻ mạnh mẽ, một thất vọng cho những kẻ yếu đuối, là thử thách và an ủi cho những ai có đời sống nội tâm dồi dào, biết tìm kiếm nơi mình không gì khác ngoài chính TA.

“ Đúng vậy (….) bất cứ ai muốn tìm TA ở đâu thì sẽ thấy TA ở đó; nhưng họ sẽ phải tìm, và Ta sẽ ẩn tránh kỹ hơn là người ta tưởng, hơn cả một vài linh mục của ta đã chỉ dạy cho bạn biết. Cũng còn khó khăn mới khám phá ra Ta hơn là Ta đã ở trong hang bò lừa nhỏ bé ở Bethlehem đối với những ai sẽ không đến với Ta một cách khiêm tốn theo bước chân của các mục đồng và của ba nhà thông thái.

“ Thực sự là những lầu đài đã được xây vì Vinh Dự Ta với những bao lơn và hàng cột bao quanh vô số kể, được chiếu sáng huy hoàng chói lọi suốt ngày đêm, có lính đứng nghiêm chào canh gác. Nhưng nếu bạn muốn tìm Ta ở đó thì việc khôn khéo là phải làm như họ đã làm trên con đường xưa phủ đầy tuyết ở Judea, và chỉ hỏi điều mà bạn cần: Một vì sao và một trái tim tinh tuyền.” 

Fleming Island, Florida

Dec. 3,  2013

NTC