Theo truyền thuyết, một người lạ đến nhà bảo bà Pica hãy tới một chuồng bò để hạ sinh đứa trẻ tại đó. Là người giàu có sang trọng, bà giật mình vì ý kiến đó. Nhưng sau nhớ lại chính Chúa Ki-tô cũng đã sinh ra nơi chuồng bò, đồng thời có sức nhiệm mầu thúc đấy, nên bà đã thực hiện như lời đề nghị của người lạ. Đó là năm 1182,   Phanxicô thành Assisi cất tiếng khóc chào đời tại chuồng bò, cũng như Con Thiên Chúa đã giáng sinh trong máng cỏ nơi hang đá Belem.

Phanxicô lớn lên giữa giàu sang  và yêu đời. Ba má rất hài lòng khi thấy chàng ở giữa những cuộc vui chơi vô tội. Chàng rất thích hình ảnh một hiệp sĩ lực lưỡng với khí giới và áo giáp bóng loáng. Do đó, khi được mời tham gia cuộc chiến giữa người Assisi và Perugia, chàng mừng quýnh. Nhưng chẳng may khi giáp trận, bên Assisi bị thua và chàng bị bắt làm tù binh. Khi Phanxicô trong tù, chàng chiêm bao và tiếng nói vô hình cho biết một ngày kia chàng sẽ nổi danh và được yêu mến trên khắp thế giới. Vịn vào giấc chiêm bao đó, Phanxicô nghĩ mình sẽ trở thành chiến sĩ anh hùng. Sau khi được trả tự do, chàng vẫn còn tin tưởng mình sẽ thành một tướng lãnh tài ba. Nên khi cuộc nổi dậy chống đế quốc Đức xâm lăng Ý, chàng liền xin nhập ngũ. Nhưng chỉ sau 1 ngày theo đoàn kỵ binh lên đường, bệnh cũ tái phát. Tiếng nói vô hình lại đến với chàng trong giấc mơ và còn cho hay chàng đã hiểu lầm giấc chiêm bao trước kia, vì chàng đang phục vụ như người đầy tớ chứ không phải ông chủ. Tiếng nói thúc giục chàng trở về chờ đợi đại cuộc sẽ được trao phó. Về nhà, bạn bè cười nhạo chàng vì nói nhiều cũng không làm được việc gì. Phanxicô chỉ cười  và cuộc sống chàng bắt đầu thay đổi.

Vốn là người quảng đại, chàng thường mau lẹ giúp đỡ người nghèo khổ. Nhưng lúc này chàng nhận thức được rằng bằng đó cũng chưa đủ và phải làm gì hơn nữa. Chàng cảm thấy phải trao ban chính mình, thời giờ và sức

Khỏe, vì chiếm hữu của cải là sự phiền toái. Nên chàng bán mọi thứ mình có rồi phát tiền cho người nghèo khó bệnh hoạn .

Phanxicô hay đến cầu nguyện trước tượng Chúa Chuộc Tội tại nhà thờ thánh Đamiêng, một ngôi nhà thờ cũ nát.

Một hôm, tượng Chuộc Tội từ trên Thánh Giá nói với chàng :

- Phanxicô ơi ! Nhà Cha đang đổ xuống, con hãy xây dựng lại !

Sung sướng vì Chúa phán dạy, chàng trao số tiền còn lại cho cha sở trước sự ngỡ ngàng của ngài. Sau đó, chàng về lấy vải của tiệm cha mang bán. Cha chàng bắt gặp và ông nổi giận vì hành động điên rồ của chàng và từ bỏ chàng.

Phanxicô một thanh niên quí phái giàu có, lúc này trở thành vô gia cư, quần áo rách rưới, đi xin ăn từ nhà này sang nhà khác. Nhưng chưa khi nào chàng cảm thấy hạnh phúc như lúc này, vì tràn ngập tình yêu Chúa và tình yêu thương đồng loại. Chàng yêu cả chim muông, dã thú, cây cối và hoa cỏ đồng nội, yêu gió mưa và  yêu ánh sáng vầng dương. Vì tất cả là tạo vật của Thiên Chúa và phô bày sự tốt lành của Ngài. Chàng càng chăm chỉ tận tụy làm việc quên mình để phục vụ tha nhân.

Sau khi hoàn tất việc sửa sang nhà thờ thánh Đamiêng, Phanxicô khởi công tu bổ nhà nguyện thánh Phêrô. Sau đó chàng lại thấy nhà thờ Đức Bà Thiên Thần bị bỏ hoang, chàng tự tay kéo đá trộn hồ sửa sang lại. Khi Thánh lễ đầu tiên dâng trong nhà thờ Đức Bà mới trùng tu, tiếng nói vô hình lại đến với chàng. Lần này lệnh truyền cho chàng hãy đi rao giảng khắp miền thôn quê.  

Khi Phanxicô bắt đầu giảng cho dân chúng vùng Assisi người ta nhạo cười chàng. Vì tò mò họ đổ xô ra xem chàng như một người điên, nhưng sau đó họ cảm động với lời chàng, rồi không lâu sau có một số người xin làm môn đệ.

Họ dựng chòi quanh nhà thờ Đức Bà. Hàng ngày họ chia nhau đi làm từng nhóm : làm vườn, đi đổi hàng, đi quyên góp, nhóm rao giảng và dạy dân chúng. Cộng đoàn ngày càng lớn mạnh. Phanxicô viết bản luật dòng thật ngắn gọn để hướng dẫn cuộc sống anh em trong cộng đoàn mà chàng đặt tên là ‘Anh Em Hèn Mọn’

Nhiều lần Thiên Chúa đã làm phép lạ để chứng tỏ Ngài yêu Phanxicô chừng nào. Như lần kia, Phanxicô đang giảng cho dân chúng, thì đàn chim đậu trên các cây gần đó kêu inh ỏi, át cả lời giảng, Ngài hướng về đàn chim xin các ‘chị’ đừng làm ồn để mọi người nghe giảng Lời Chúa. Lập tức đàn chim im tiếng. Chờ đến khi Ngài giảng xong bày chim sà xuống chung quanh, đậu trên vai và cánh tay Ngài. Rồi Ngài giảng cho chúng nghe về tình yêu bao la Thiên Chúa đối với các tạo vật.

Hội dòng Anh Em Hèn Mọn ngày một phát triển, lan rộng và càng đông người xin gia nhập. Các tu sĩ được cử đi truyền giáo tận Phi Châu, Á Châu, nhiều người được diễm phúc tử vì đạo. Phanxicô không chỉ tu bổ những nhà thờ gạch đá, nhưng Ngài tu sửa và xây dựng chính Giáo Hội sau những ngày hoang tàn đổ nát.

Năm 1224, Chúa in 5 Dấu Thánh vào tay chân và cạnh sườn Phanxicô. Hai năm sau Ngài lâm bệnh và bị mù cả hai mắt. Trước giờ chết Ngài khuyên anh em trong hội dòng giữ vững tinh thần Nghèo Khó. Ngài xin anh em để mình nằm chết trên đất, xác phủ bằng chiếc áo dòng cũ, rồi trút hơi thở cuối cùng ngày 4/10/1226.

Chỉ hai năm sau Ngài được phong Hiển Thánh.  

Sau đây xin trích dẫn 2 bài ca nổi tiếng nhất của Thánh Phanxicô Assisi :

*Kinh Hòa Bình.

Bài Kinh phổ biến khắp nơi, đặc biệt là trong cộng đồng Công giáo, thường được hát lên trong Thánh Lễ hay những buổi thắp nến cầu nguyện cho Công Lý và Hòa Bình.

‘Lạy Chúa từ nhân!

Xin cho con biết mến yêu và phụng sự Chúa trong mọi người.

Lạy Chúa! Xin hãy dùng con như khí cụ bình an của Chúa.

Để con đem yêu thương vào nơi oán thù,

Đem thứ tha vào nơi lăng nhục,

Đem an hòa vào nơi tranh chấp,

Đem chân lý vào chốn lỗi lầm.

Để con đem tin cậy vào nơi nguy nan,

Chiếu trông cậy vào nơi thất vọng.

Để con rọi ánh sáng vào nơi tối tăm,

Đem nguồn vui đến chốn u sầu.

Lạy Chúa! Xin hãy dạy con,

Tìm an ủi người hơn được người ủi an,

Tìm hiểu biết người hơn được người hiểu biết.

Tìm yêu mến người hơn được người mến yêu,

Vì chính khi hiến thân là khi được nhận lãnh.

Chính lúc quên mình là lúc gặp lại bản thân.

Vì chính khi thứ tha là khi được tha thứ.

Chính lúc chết đi là khi vui sống muôn đời.

Ôi! Thần Linh Thánh Ái! Xin mở rộng lòng con.

Xin ban xuống những ai lòng đầy thiện chí ơn An bình.’

*Bài Ca Mặt Trời.

Thánh Phanxicô Assisi nổi bật về nhân đức khó nghèo. Ngài còn là một nhà thơ được ca tụng với nhiều áng thơ đặc sắc, trong đó nổi nhất là bài ‘Ca Mặt Trời’. Bài thơ không nhằm ca tụng các tạo vật, nhưng để ca tụng Đấng tạo ra chúng. (Bài thơ này đã được nhạc sư Hải Linh phổ nhạc)

‘Lạy Đấng Tối Cao toàn năng và nhân ái,

Xin ca ngợi, tôn vinh và chúc tụng!

Chỉ mình Ngài xứng muôn lời hoan chúc.

Xướng tên Ngài, nào ai xứng đáng đâu.

Chúc tụng Ngài, lạy Chúa với muôn loài.

Anh Mặt Trời cho ngày đến với tôi,

Chúa nhờ anh soi sáng hết muôn loài,

Anh thật đẹp, thật huy hoàng rực rỡ,

Ý nghĩa này Chúa nhờ anh mang đến.

Chúc tụng Chúa chị Trăng với các Sao,

Chị quí giá, sáng ngời và xinh đẹp.

Chúc tụng Chúa, anh Gió với Mây cao,

Trời bão tố và trời yên bể lặng,

Chúa ban cho để nâng đỡ muôn loài.

Chúc tụng Chúa, vì chị Nước trong lành,

Tuy khiêm tốn mà vô cùng hữu  ích.

Chúc tụng Chúa, này anh Lửa soi đêm,

Anh thật đẹp, vui tươi và dũng mãnh.

Chúc tụng Chúa, mẹ Đất của con người,

Nuôi chúng con bằng muôn ngàn cây trái,

Hoa muôn màu và cỏ dại thơm tho.

Chúc tụng Chúa, những ai vì yêu Chúa,

Đã thứ tha và khổ cực đắng cay.                                

Diễm phúc thay ai xây dựng hòa bình,

Sẽ được Ngài yêu thương vinh thưởng.

Chúc tụng Chúa, vì chị Chết xác thân,

Không buông tha cho bất cứ người nào,

Khốn cho ai chết chìm trong tội lệ.

Phúc cho ai đang thi hành thánh ý,

Họ sẽ không bị chết tới hai lần.

Xin chúc tụng và ngợi khen Thiên Chúa!

Cảm tạ Ngài và khiêm tốn hiến dâng! ‘

*Tâm Niệm :

Noi gương Thánh Phan-xi-cô,

Chọn đời nghèo khó không mơ sang giàu,

Tình yêu Thiên Chúa nhiệm mầu,

Trùm phủ vạn vật tinh cầu đẹp thay,

Tình yêu Thiên Chúa đắm say,

Quên mình phục vụ đêm ngày tha nhân,

Cuộc đời ngắn ngủi gian trần,

Tình yêu Thiên Chúa hồng ân tràn đầy.

Đinh văn Tiến Hùng

*Ghi chú :

- Trích theo tài liệu ‘ Pocket Catholic Dictionary’ của John A.Hardon,S.J  và hạnh tích các Thánh của Raymond Thư, CMC.

- Xin phân biệt 2 vị Thánh cùng tên Phanxixô :

   (1) Thánh Phanxicô Assisi người nước Ý, sáng lập dòng ‘Anh Em Hèn Mọn’ hay cũng thường gọi là Dòng Phan Sinh.

   (2) Thánh Phanxicô Xaviê người nước Navarra thuộc Pháp, bổn mạng các Xứ Truyền Giáo, đồng sáng lập Dòng Tên cùng với Thánh Inhaxiô (I-Nhã).