Mỗi khía cạnh của đời sống đều có ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần và thể chất của con người.

Chẳng hạn, ngôi nhà đang ở mà đột nhiên giông bão làm tung mái. Một người bạn đang thân thiết đột nhiên gây gổ cãi lộn với mình. Chiếc xe đang dùng quen thuộc bị đụng hư hoàn toàn. Tất cả đều làm ta cảm thấy dao động bất bình, không vui. Và sau đó, các tâm trạng chán chường, trầm cảm, lo sợ có thể sảy ra nếu ta không biết cách đối phó hoặc thay đổi các hậu quả không tốt này.

  Sau đây là một số góp ý để thực hiện sự thay đổi. 

I- Muốn thay đổi, cần phải hành động

Trước hết, muốn thay đổi những khó khăn trong đời sống để cảm thấy dễ chịu, khỏe mạnh hơn, ta cần phải hành động.

Và nên nhớ rằng:

- Mọi thay đổi đều cần thời gian và có thể rất khó khăn.

- Ta phải can đảm, kiên nhẫn, bắt đẩu bằng những bước đi ngắn nhưng quyết liệt.

- Ta phải chủ động lãnh trách nhiệm làm công việc thay đổi vì không ai làm thế cho ta. Chính mình là người hưởng lợi ích sau khi đã hoàn tất các thay đổi đó.

- Nếu làm chủ được cuộc đời là ta đã vượt qua một chặng đường để thay đổi những hoàn cảnh ngang trái có thể xảy ra.

II- Hãy chủ động-Tái kiểm soát đời sống. 

Nếu cảm thấy có thể kiểm soát được cuộc đời của mình, là ta đã vượt qua được trở ngại đầu tiên để tạo ra các thay đổi trong các hoàn cảnh xấu.

Trái lại, nếu cảm thấy chưa tự kiểm soát được, thì phải dành lại quyền tự quyết đó vì không thể nào có thoải mái khi mà mình phải phụ thuộc vào hoàn cảnh bên ngoài.

Sau đây là một số câu hỏi và vài gợi ý trả lời để giúp ta lấy lại sự tự chủ: 

1- Quý vị có có cảm thấy mình làm chủ đời mình không? 

                        Có         Không 

2- Quý vị có cảm thấy rằng có người nào đó kiểm soát đời sống của mình và mình không quyết định được gì cả? 

                        Có         Không 

3- Xin ghi rõ những yếu tố nào kiểm soát đời sống của quý vị. Chẳng hạn như con cái, công việc, người bạn đường, bệnh tật, thiếu hụt tài chánh 

______________________________________________________ 

4- Ghi rõ những điều quý vị có thể làm để lấy lại quyền kiểm soát đời sống, như là:

- Thảo luận với người bạn đường về sự kiểm soát. Nếu cần, cả hai người cùng đi tư vấn để xin ý kiến giải quyết khác biệt.

- Nói với con cái tự lo liệu một phần nhu cầu của họ để giảm áp lực lên mình

- Tham dự một hội thảo về quản trị tiền bạc

- Làm thêm một việc bán thời gian để giảm thiếu hụt tài chánh.

5- Ghi những hoàn cảnh cản trở không cho quý vị lấy lại quyền tự chủ. Thí dụ: 

- Không có động cơ thúc đẩy

- Kém tinh thần tự trọng

- Cảm thấy như là quá rắc rối để lấy lại quyền tự chủ

- Cảm thấy sợ hãi, không dám hành động

- Không muốn làm cho người khác bực mình

- Muốn tránh sự giận dữ của thân nhân.

6- Ghi tất cà các lợi điểm khi lấy lại được sự tự chủ: 

- Cảm thấy thoải mái cả về thể chất lẫn tinh thần;

- Giảm bớt căng thẳng trong đời sống hàng ngày;

- Có nhiều thì giờ làm công việc mình ưa thích;

- Có thì giờ chăm sóc cơ thể của mình;

- Cảm thấy mình làm được nhiều điều có ích;

- Cải thiện rất nhiều cho nếp sống... 

Tự lãnh trách nhiệm đời sống thường diễn ra từ từ và ta có thể nhờ bạn bè thay mình làm một số việc để mình có thì giờ hoàn tất sự thay đổi.

Nên ghi rõ các giai đoạn mà mình định làm để lấy lại quyền tự chủ đời sống.

III- Có sự chăm sóc sức khỏe tốt

Mỗi người đều cần phải có một chương trình chăm sóc sức khỏe tốt, hoặc qua bảo hiểm hoặc qua trợ cấp của chính phủ.Trong mọi xã hội, người dân đều có quyền hưởng một số nhu cầu tối thiểu về chăm sóc chữa trị mà chính quyền phải đáp ứng. 

- Quý vị có chương trình chăm sóc sức khỏe không? 

                        Có        Không 

- Quý vị có một bác sĩ tổng quát hiểu rõ tình trạng bệnh tật, sức khỏe của mình và có thể góp ý, cung cấp điều trị hoặc giới thiệu mình tới một nhà chuyên môn y tế khác, khi cần. 

                        Có         Không 

Nếu không có, tại sao?

        _______________________________________       

- Quý vị có tới bác sĩ để được khám tổng quát hàng năm? 

                        Có        Không 

Nếu không, phải làm gì để được khám sức khỏe?

        _______________________________________ 

Khám sức khỏe tổng quát giúp sớm tìm ra những bệnh tiềm ẩn trong cơ thể, cũng như hiểu rõ tình trạng sức khỏe của mình ra sao.

Khi đi bác sĩ, xin mang theo tất cả các loại thuốc đang dùng để bác sĩ biết mà thay đổi thuốc, nếu cần.

Nên cặn kẽ hỏi bác sĩ tất cả những điều mà mình muốn biết về sức khỏe, bệnh tật của mình. Yêu cầu bác sĩ giải thích rõ về các kết quả thử nghiệm máu, nước tiểu, hình chụp X-quang.

Khi nhận toa thuốc, hỏi rõ cách dùng, liều lượng, uống bao lâu, tác dụng phụ của thuốc...

Về nhà, uống thuốc đều đặn theo hướng dẫn và nhớ giữ hẹn để tái khám.

IV- Nếp sống 

- Trong đời sống hàng ngày, mình có làm việc quá nhiều không? 

                        Có          Không 

- Quý vị có làm nhiều hơn khả năng của mình?

                        Có          Không 

- Có bao giờ quý vị cảm thấy nhẩy từ công việc này sang công việc khác và không cảm thấy thích thú chút nào? 

                        Có          Không 

- Quý vị có quá bận rộn chăm sóc người khác mà lơ là trong việc chăm sóc bản thân?

                     Có            Không 

- Nếu có, xin cho biết tại sao?

        __________________________________________ 

- Quý vị phải làm gì để có thể tự chăm sóc sức khỏe?

        ________________________________________ 

- Có quá nhiều thứ trong đời sống đôi khi cùng gây ra khó khăn cho mình. Chẳng hạn nhiều đồ đạc bàn ghế thì nhà cửa sẽ chật chội, vướng víu, nhiều quần áo quá thì bối rối, chẳng biết mặc bộ nào.Trong trường hợp như vậy, quý vị sẽ giải quyết ra sao? Vứt bớt đi hoặc:

        _______________________________________ 

- Tại sở làm, ở nhà hoặc trong cộng đồng, thế nào chẳng có người làm quý vị bực bôi. Xin nói rõ người đó là ai:

        _______________________________________ 

- Quý vị đã làm gì để thay đổi hoàn cảnh đó?

        ________________________________________ 

- Cũng như mọi người, quý vị cần có một khoảng thời gian để làm điều ưa thích, theo ý muốn của mình. Quý vị có thời gian như vậy không? 

                        Có          Không 

- Nếu không có, quý vị phải làm gì để có thời gian riêng tư đó?

        _________________________________________

        _________________________________________ 

- Quý vị có dành riêng một số thời gian để làm công việc thích thú này không?

                        Có             Không

        __________________________________________ 

- Mọi người đều cần có thời gian để thư giãn, giải tòa căng thẳng. Nếu không làm vậy thì ta sẽ cảm thấy rất khó chịu. Tuy nhiên, đôi khi hoàn cảnh không cho mình có thì giờ để thư giãn.

Quý vị có dành thì giờ để thư giãn không?

                        Có                Không

        __________________________________________ 

V- Nhà ở

Nhà ở thường là nơi an toàn để trú ngụ. Nhưng đôi khi chính căn nhà đó cũng gây ra vài khó khăn cho nếp sống mà ta cần thay đổi để cảm thấy thoải mái.

Sau đây là mấy câu hỏi có thể giúp ta coi xem có cần thay đổi gì ở nhà hay không: 

- Quý vị có cảm thấy háo hức trở về nhà và cảm thấy thích thú sống trong căn nhà đó ? 

                                Có              Không 

- Nếu không, xin nói rõ lý do (chẳng hạn nhà quá chật hẹp, khu phố ồn ào...) :

        __________________________________________

                __________________________________________    

- Quý vị có cảm thấy an toàn sống trong căn nhà của mình ? 

                                Có                Không 

- Nếu Không, xin nói rõ tại sao ?

                __________________________________________       

- Cần phải làm gì để căn nhà trở nên an toàn ?

                __________________________________________

                                Có             Không 

- Nếu không, xin cho biết tại sao ?

                __________________________________________

- Cần phải làm gì để có khu riêng biệt đó (Chẳng hạn ngăn riêng một góc với miếng vải lớn, cái tủ...)

                __________________________________________  

- Sống trong một nhà, mọi người phải đối xử tốt với nhau. Mấy người sống chung có đối xử tốt và giúp đỡ quý vị không ?

                                 Có             Không 

- Nếu không, xin nêu rõ lý do :

                ___________________________________________

- Cần phải làm gì để họ giúp đỡ và đối xử tốt với mình (chẳng hạn như thông cảm với họ, nói cho họ hay nên đối xử với nhau ra sao...):

                ___________________________________________

VI- Nghề nghiệp 

Sống trong xã hội, mỗi người đều phải có một công việc để làm, một nghề nghiệp để có lợi tức nuôi thân và gia đình.

Trên nguyên tắc, việc làm phải an toàn và thích thú cho mỗi người. Tuy nhiên, việc làm cũng có thể gây ra vui buồn, dù là việc toàn thời gian hay bán thời gian.

Mấy câu hỏi sau đây giúp ta coi xem có cần thay đổi một chút trong việc làm. 

- Công việc hoặc nghề nghiệp có nâng cao đời sống và sự thoải mái của quý vị không ?

                                Có                   Không 

- Nếu không thì phải làm gì để công việc đó trở thành tốt ?

                _________________________________________ 

- Nếu quý vị không có việc, liệu quý vị muốn có hay không ? 

                                Có               Không 

- Nếu muốn, phải làm gì để có công việc ?

                __________________________________________  

- Quý vị muốn làm cho người khác hoặc cho chính mình ?

                _________________________________________ 

- Quý vị có đủ khả năng để khởi sự một công việc cho mình không ? 

                                Có            Không 

- Nếu có, xin kể các khả năng đó

                ___________________________________ 

Tại mỗi địa phương, có nhiều cơ quan công hoặc tư có thể giúp ta học nghề hoặc kiếm việc. Quý vị có thể liên lạc với cơ quan xã hội, trung tâm dạy nghề, sở an sinh xã hội, trung tâm tâm thần, các trường học để được hướng dẫn. 

Xin tìm địa chỉ và số điện thoại các cơ quan này tại sổ danh bạ điện thoại tại mỗi địa phương.

VII- Dinh Dưỡng       

Thực phẩm nước uống đều ảnh hưởng tới sức khỏe. Nếu ta thấy một món ăn gây khó chịu cho cơ thể thì không dùng món ăn đó.

Nên có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, cân bằng các chất dinh dưỡng và tiêu thụ vừa đủ với nhu cầu của cơ thể. Ăn nhiều quá hoặc ít quá đều không tốt cho sức khỏe.

Ta cũng nên tiêu thụ nhiều thực phẩm thiên nhiên hơn là thực phẩm chế biến và tránh thực phẩm không có giá trị dinh dưỡng, giảm tiêu thụ muối đường, chất béo có hại, không lạm dụng rượu, hút thuốc lá. 

- Quý vị có theo một chế dộ dinh dưỡng hợp lý không ?

                        Có              Không 

- Nếu không, xin cho biết làm cách nào để ăn uống hợp lý ? 

        _________________________________________       

- Có bao giờ quý vị bỏ ăn hoặc ăn quá nhiều ?                       

                        Có                Không 

Ăn quá nhiều hoặc quá ít đều không tốt cho sức khỏe.

Nên tạo thói quen ăn ba bữa cơm mỗi ngày. Không nên bỏ qua một bữa ăn nào, để cơ thể có đủ năng lượng làm việc và nuôi dưỡng các cơ quan bộ phận trong người.

VIII- Vận động cơ thể 

Vận động cơ thể đều đặn đưa tới các ích lợi như sau :

- Cảm thấy khỏe mạnh cả thể xác lẫn tinh thần

- Ngủ ngon hơn ;

- Tăng trí nhớ và sự tập trung tư tưởng vào mọi công việc ;

- Giảm lo âu, nóng tính ;

- Tăng tự tin, tự trọng ;

- Giảm mập phì, cao huyết áp ;

- Tăng cường sức chịu đựng, sự nhanh nhẹn của cơ thể. 

- Quý vị có vận động cơ thể không ? 

                        Có         Không 

- Nếu không, xin nêu rõ lý do :

        _______________________________________ 

Nếu vận động làm quý vị mệt mỏi, khó chịu, xin đến bác sĩ để khám nghiệm và tìm nguyên nhân.

VIII- Giấc ngủ 

Ngủ đầy đủ giúp ta cảm thấy khỏe mạnh tỉnh táo hơn, vì cơ thể cần được nghỉ ngơi để bồi dưỡng sức lực, hàn gắn tổn thương.

Nếu quý vị có khó khăn rơi vào giấc ngủ, ngủ không ngon giấc, xin áp dụng các gợi ý sau đây:

- Ði ngủ đúng giờ mỗi buổi tối và thức dậy cùng giờ vào buổi sáng. Không nên « ngủ nướng », ngủ thêm.

- Tạo thói quen làm một công việc nào đó vài giờ trước khi đi ngủ, như đọc sánh, coi TV...rồi ngủ. 

-Tránh rượu, cà phê, thuốc lá ; 

- Không ăn quá no trước khi đi ngủ ; 

- Vận động mỗi ngày nhưng tránh tập quá mạnh trước khi đi ngủ ;

- Nghe nhạc êm dịu để thư giãn tâm hồn ; 

- Uống một ly sữa ấm hoặc ăn một ít trái cây, rau xanh trước khi đi ngủ ;

- Tắm nước ấm trước khi lên giường.

Cần đi bác sĩ khám bệnh nếu :

- Khó ngủ vẫn diễn ra mặc dù đã áp dụng các điều kể trên ;

- Thức giấc giữa đêm, khó thở ;

- Ngáy quá to;

- Ngủ nhiều vào ban ngày...

Kết luận

Qua các phần đã trình bầy ở trên, chúng ta thấy có nhiều điều mà ta có thể làm để phục hồi và có một đời sống lành mạnh hơn.

Xin quý vị hãy đọc lại, lấy ra một số điều mà quý vị muốn áp dụng ngay. Khi thấy đã có kết quả thỏa đáng, coi lại và áp dụng một số điều khác.

Xin tiếp tục làm như vậy cho tới khi thấy trong người khỏe khoắn, tinh thần sảng khoái, minh mẫn.

Xin cứ từ từ thực hiện và xin nhớ rằng, “vạn sự khởi đầu nan”. Nhưng xin kiên nhẫn, tiến bước. 

Bác sĩ Nguyễn Ý-Ðức

(Phỏng theo tài liệu của SAMHSA/Bộ Y tế Hoa Kỳ)

www.nguyenyduc.com