`Chuyện vui thời nước Đức còn chia đôi kể rằng có một chú chó ở Đông Đức tìm đường trốn sang Tây Đức là phần đất tự do. Khi chú chó sang đến Tây Đức, đồng loại của nó xúm quanh hỏi lý do sao nó trốn qua Tây Đức.

Các câu phỏng vấn đại loại: “Có phải bên Đông Đức không có gì ăn?” Nó trả lời:“Đói thì có đói nhưng cũng được ăn đại khái hàng ngày” “Hay là bên đó không có bệnh viện?” “Bệnh viện dù không ra gì nhưng cũng có”. “Vậy tại sao bạn trốn sang đây?” Câu trả lời nghe bất ngờ và chua chát: “Lý do chính là vì bên ấy tôi bị cấm sủa!”

Con chó sẽ đau khổ vô cùng khi thấy trộm mà không được sủa, khi thấy chuột mà không được kêu lên. Còn con người thì đau khổ khi không được nói. Người ta bảo rằng người câm thường hay bị điếc. Lý do là vì khi họ nghe được mà không nói lại được thì dễ sinh tâm bệnh. Những con người bình thường cũng vậy thôi. Khi không được lên tiếng nói người ta có cảm giác mình chỉ là hình nộm giữa cuộc đời.

Nhưng cái đáng buồn là có lúc con người nghe được, thấy được, đọc được mà phải ngậm miệng làm thinh. Trong một cái tập thể mà nhiều người làm sai, những người công chính nhìn thấy, không muốn hòa mình vào cái sai trái ấy, lại không được lên tiếng nói, có phải là đau đớn hơn không? Cái câm lặng này làm cho con người đau khổ ngàn lần hơn cái câm thể lý.

Đấng Tạo Hóa ban cho con người rất nhiều những đặc ân để làm cho họ nổi bật và cao quý hơn các tạo vật khác, và tổng hợp các đặc ân làm thành nhân vị. Trong nhân vị ấy, tự do và ngôn ngữ là đặc biệt cao quý, và hai giá trị này có mối liên hệ thân thiết. Có ngôn ngữ thì cần phải được tự do nói. Có tự do thì cần phải lên tiếng để ca ngợi đất trời mênh mông.

Trong một lần đi công tác mùa hè thời sinh viên, lớp tôi vào một khu rừng ở Bến cát, Bình Dương. Sau nửa ngày dọn đường đi, chúng tôi leo lên được những cành cây lớn và chặt những giò phong lan đem về thành phố. Về trường, chúng tôi treo những nhánh lan ấy lên trên lối đi cạnh phòng học. Chúng tôi chăm sóc và đợi chờ ngày lan nở hoa. Nhưng chờ mãi cả học kỳ chẳng thấy hoa đâu. Bỗng một hôm có một giảng viên khoa Sinh đến nhìn những giò lan một hồi và nói với chúng tôi: “Những cây này đâu có phải phong lan. Đây là dương xỉ mà”.

Nếu thầy giáo ấy thấy “vườn lan” mà không nói sự thật thì có làm cho chủ vườn vui hơn không? Có thể. Nhưng “câm” để gieo một niềm hy vọng phi lý cho người ta phải mất công đợi chờ thì quả là không nhân đạo. Lên tiếng nói thì làm cho người ta nhức nhối chốc lát, nhưng lại giúp kiến tạo cuộc đời.

Sắp kỷ niệm hai năm ngày biến động Tòa Khâm Sứ, Thái Hà. Những người thấp cổ bé họng cũng chưa nhận được gì. Công lý vẫn còn bàng bạc đâu đó thôi. Và những tiếng gào thét chống công lý vẫn còn vọng lại dưới nhiều hình thức. Nhưng những tâm hồn thiện chí thì được an ủi rất nhiều vì biết rằng công lý vẫn hiện diện, chỉ cần những con người tìm kiếm.

Mới đây lại có người kêu gào hãy “giã từ vũ khí”. Dường như người ta chưa đọc tác phẩm này của Hemingway mà đã vội dùng tên sách để hô hào. Vũ khí trong tác phẩm ấy là chiến tranh, là tham vọng và cuồng nộ; còn khi dân nghèo đứng lên hỏi “công lý đâu” thì vũ khí của họ chỉ là nước mắt, là ngọn nến và lời cầu nguyện. Làm sao có thể đồng hóa hai khái niệm ấy để bắt người nghèo giã từ những giá trị làm nên cuộc sống này?

Người ta có thể câm đi để cuộc sống bình lặng, để gió khỏi lùa vào miệng họ. Nhưng ít nhất có ba loại người không được im tiếng: người có trách nhiệm trên dân nghèo, người có mắt nhìn thấy rõ, và người có điều kiện để nói!

Ước chi tiếng nói là quà tặng của Đấng Tạo Hóa được sử dụng đúng mục đích là ca ngợi Ngài và làm thăng tiến nhân vị. Ước chi Lời Thánh Vịnh 39 mãi vang lên và được thực hiện: “Tôi đã loan truyền đức công minh Chúa trong Ðại Hội, thực tôi đã chẳng ngậm môi, lạy Chúa, Chúa biết rồi.”

Gioan Lê Quang Vinh

Sàigòn những ngày nhớ 2 năm Tòa Khâm Sứ và Thái Hà

(Mời ghé thăm  www.giaoducconggiao.net )